پارلمان چیست و کی ها درپارلمان راه یابند؟

١٣ حوت (اسفند) ١٣٨٩

اگر یک مرور اجمالی به گذشتۀ دیرینۀ پارلمان بیاندازیم، چگونگی پارلمان وریشه پارلمان ها و مجالس مشابه آن به قرن های خیلی دور برمیگردد. حتی دردنیای قدیم هم مراکزی مشابه پارلمان های امروزی وجود داشته است. اما پارلمان های امروزی براساس شرایط امروز جهان به وجود آمده و گسترش پیدا کرده اند. پارلمان ها یا مجالس امروزی بیشتر کشور ها ازسیستم حکومت پارلمانی کشوری انگلیس الهام گرفته اند. سیستم پارلمانی انگلیس سیستم نمایندگی درپارلمان را در بسیاری از کشورهای جهان تحت تأثیرقرارداده است. دراین سیستم ها یکی از وظایف پارلمان قانونگذاری است. البته در این سیستم قوه مجریه هم میتواند برای قانونگذاری به مجلس کمک کند. منتها پیشنهادات دولت لازم است که بازهم به تأیید نمایندگان برسد. پس از آنکه قانونی تصویب شد، پارلمان برای اجرای تمام و کمال آن برقوه مجریه نظارت میکند.

همچنین از آنجایکه نمایندگان پارلمان از سوی مردم انتخاب میشوند، میتوانند بر همه کارهای قوه مجریه نظارت کنند و از راه سؤال و استیضاح وزرا و تشکیل کمیسیون های تحقیقاتی و یا نهادهای نظارتی که برکارکرد دولت نظارت کنند.حتی پارلمان میتواند به رییس دولت و یا وزرا رأی عدم اعتماد بدهد وموجب سقوط دولت شود. پارلمان های بسیار متنوعی در جهان وجود دارد که هر یک در هر کشوری به نام متعدد نام گرفته میشود. پارلمان قدرتش را مستقیماً از مردم میگیرد یعنی مردم است که به کاندیداتوران رای میدهند و به پارلمان راه پیدا میکنند. به عنوان مثال در کشوری ما نمایندگان مجلس در انتخابات دوره ای که هر چهار سال برگزار میشود انتخاب میشوند. سیستم حکومتی که دارای پارلمان است، بهترین تضمین کننده سیستم دمکراتیک است. چرا که مبتنی بر مشارکت مردم است. به طور کلی وجود پارلمان به معنی حکومت قانون است و پارلمان محلی است که در آن نمایندگان همه ملت با هم مذاکره میکنند واتحاد سیاسی در کشور به وجود به آورده و درمقابل دنیا به نمایش میگذارند. طوریکه ویداست درپارلمان نمایندگان احزاب وادیان مختلف حضور دارند که این امرهم به انجام وظایف پارلمان به شکل مؤثرتر کمک میکند. البته نمایندگان پارلمان به خاطر جهان بی ثبات و به طوردایم درحال تغییراست عمل نموده ولازم است که انسان هایی عالم ونگران رفاه مردم باشند. یکی از مهم ترین وظایف پارلمان قانونگذاری است. اما نقش آن تنها به قانونگذاری محدود نمیشود. پارلمان ها در جهان کنونی مراکزی چند وظیفه ای هستند. پارلمان مرکزبنیادی سیاسی کشور است. پارلمان براساس نیازها و تغییرات زمانه به اصلاح قوانین میپردازد ومانند آینه جامعه عمل میکند.وظایف اصلی پارلمان ها به نظرم چنین است : تضمین پاسخگویی قوه مجریه، قانونگذاری، کنترل بودجه، نقش نمایندگی مردم، نقش آموزش، نقش اطلاع رسانی، آموزش و به کارگیری رییس مجلس وامثال آن. فرایند بودجه سازی و کنترل خزانه ملی یکی از کارهای متنوعی است که چند کمیته پارلمانی در آن دست اندرکارند. همچنین قوه مجریه برای اعمالش به پارلمان پاسخگو است. پاسخگویی قوه مجریه به پارلمان به خاطر این است که پارلمان خواست مردم را نمایندگی میکند و بنابراین باید قوه مجریه را زیر کنترل و نظارت دایمی خود داشته باشد. قوی ترین عنصری که به دموکراسی پارلمانی قدرت میبخشد هم همین وظیفه پاسخگویی است. اعضای پارلمان به مردم پاسخگوهستند بنابراین دولت هم لازم است که به پارلمان پاسخگو باشد و پاسخگویی دولت به مجلس در جریان تصمیم گیری ها لازم است. همین پاسخگویی کیفیت تصمیم گیری های دولت را بالا میبرد و یا میتواند جلوی وضعیتی را که به بحران می انجامد بگیرد. البته رسانه ها هم به عنوان رکن مهم دموکراسی در این میانه نقش مهمی دارند. چراکه دیده بان مردم هستند و میتوانند نگرانی های اقتصادی و اجتماعی مردم را انعکاس دهند و به پارلمان کمک کنند. در انتخابات بار اول پارلمانی پول های بسیاری تاو بالا شد و تقلب های صورت گرفت. زور مداران از هر قشر و قماشی با پرداخت پول و استفاده از زور و تفنگ و همچنان ابزاری چون قوم، قبیله، زبان، سمت و تنظیم رای مردم را قاپیدند، اما در عمل برای این قوم و قبیله کاری انجام ندادند.

انتخابات پارلمانی بار اول با شور و شوق بسیاری از سوی مردم استقبال شد، ولی حالا چنین شور وشوقی در مردم دیده نمیشود و مثل بار اول در هر کوی و کوچه، درین مورد بحث ها صورت نمیگیرد؛ چون از یکسو بگو مگو های بسیاری در مورد تقلب انتخابات ریاست جمهوری به میان آمد، برخی از آرای حامد کرزی  از سوی کمیسیون سمع شکایات که اکثریت اعضای آن را خارجی ها  تشکیل میدادند، باطل اعلان شده و انتخابات به دور دوم برده شد؛ ولی در دور دوم هم انتخابات برگذار نشد و روز ها این کشمکش ها میان رقبای انتخاباتی ریاست جمهوری، خارجی های دست اندر کار وکمیسیون برگذاری انتخابات جریان داشت که مردم را خسته و سرخورده ساخت و حال فکرمیکنند که درین انتخابات نیز چنین جدل هایی به میان خواهد آمد.

از سوی دیگر چون پارلمان گذشته نه تنها کار چندانی انجام نداد که پیوسته درگیر جنجال های خود بود و بسیاری از زور مداران و جنگسالارن دران شرکت داشتند و بالاخره منشورعفو تمام جنایتکاران سی سال گذشته را به امضا رساندند و بیشتر به روی منافع خود از قبیل معاش بلند معاملات سیاسی، موتر و زمین جدل داشتند؛ بسیاری از آنان روزها به پارلمان نیامده ودر طول دوره وکالت اش سخن هم چه به نفع خودش و یا به نفع مردم شنیده نشد و به دنبال کار های شخصی و حتی کمیشن کاری های بوده و ولسی جرگه از نصاب می افتاد، لذا مردم را نسبت به این پارلمان به شدت رنجیده ساخت و معلوم شد که افراد این پارلمان بیشتر به فکر خود و کمتر به فکر مردم بوده و میباشند. به این خاطر این بار مردم کمتر به این انتخابات علاقه نشان داد.

انتخابات هرطوری برگذار شود، تا زمانیکه معیار های جدی تری در مورد کاندیدان پارلمانی از قبیل داشتن سواد، نداشتن سابقۀ جنگسالاری و زورمداری و غیره مطرح نگردد، بار دیگر چنجال های روز افزون را شاهد خواهیم بود و کسانی که با پول، رای مردم را میخرند و زور دارند، به پارلمان خواهند رفت و همین شد. در جریان برگذاری انتخابات دور اول کسانی بودند که صد ها هزار دالر را به مصرف رساندند و بالاخره به پارلمان راه یافتند، افراد زورمندی که حتی پسران آنان بالای حقوق دیگران تجاوز کرده و بعد به زور پدر رهایی یافتند و چیزی که به نظرم جالب است اینست که از یک خانواده چند تن راه میابند که این نمایندگی از کم دانشی  مردم را نمایان میسازد وهم در پارلمان به عنوان وکیل تکیه کرده از قانون، عدالت و نمایندگی ملت «دفاع»  میکردند و به این صورت مردم ناظر تمام اعمال اینان بوده و اینکه بار دیگر به همان ها رای خواهند داد و یا نه معلوم شد که بلی که تا هنوز درهمان سنت ها واقتدار ها نه تنها کاهشی به وجود نیامده که در بعضی از جاها اینان با پول بیشتری که در پنج سال وکالت شان به دست آورده، این بار بهتر توانستند آرای مردم را بدست بیاورند که اوردند.این فقط مردم افغانستان اند که باید تشخیص دهند که برای چه کسی رای بدهند و بر چه کسانی رای ندهند ولی انچه که تصور میرفت نشد چیزیکه نمیخواستیم همان شد. ولی مردم منتظرنتایج برگزیده شان هست که چه میکنند ولی تا جای که میدانم وظایف پارلمان قرار ذیل است:

1-     قانونگذاری وظیفه اصلی پارلمان می باشد هر چند در بعض از موارد این صلاحت به نهاد های دیگر نیز واگذر شده مانند تصویب مقرره ها، فرمانهای تقنینی توسط حکومت تصویب و تعدیل قانون اساسی از سوی لوی جرگه.

2-     هر چند نظارت سیاسی درنظامهای پارلمانی یا نیمه ریاستی بشتر رایج است اما میتوان گفت که در تمام نظامهای سیاسی،پارلمان ها صلاحت قابل توجه در مورد نظارت سیاسی بر قوه مجریه دارد. نتیجه این نوع نظارت اینست که قوه مجریه باید در مقابل پارلمان از نگاه سیاسی پاسخگو باشد. مطابق به احکام قانون اساسی افغانستان شواری ملی از طریق ذیل نظارت سیاسی خود را نسبت به حکومت اعمال می نمایید.

3-     رای عتماد بدین معنا است که در تعین اعضای کابینه یا حکومت موافقت پارلمان شرط اصلی پنداشته میشوداگر صدر اعظم یا عضو دیگر کابینه در صورت که تایید پارلمان را بدست نیاورد نمیتواند درآن وظیفه مقررگردد.

4-     درافغانستان مطابق فقره 11و12 ماده64 وماده 157قانون اساسی تعیین وزرا،لوی سارنوال،رییس بانک مرکزی،رییس امنیت ملی،رییس سره میاشت واعضای کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی با تایید ولسی جرگه تعیین میشود.

5-     در همه کشورها به منظورشفافیت درعواید مصارف، موضوعات انکشافی ومسایل مربوط به مالیات به پارلمان صلاحت داده شده که هم در مقام تصویب وهم در مرحله تطبیق از بودجه عموی دولت نظارت نماید.

به نظرم نمایندگان انتخابی مردم باید برای انجام درست این وظیفه و تحقق هدف قانونگذاری درست واصولی چه شرایطی لازم است و نمایندگان باید به کدام دانش‌ها، نگرش‌ها و مهارت‌ها مجهزباشند تا ازعهده چنین وظیفه خطیر و دشواری برآیند. در یک نظام مبتنی بردمکراسی و مردم‌سالاری، مردم نمایندگان خود را برمیگزینند واین نمایندگان برای اداره امورهمان مردم قانونگذاری میکنند و مراجع عالیه نظارتی هم وجود داشته باشد تا قوانین را ازجهت شکل ومحتوا بررسی کنند و درصورت وجود اشکال و ایراد به نمایندگان مردم تذکردهند. تصویب قانونی که خوب نباشد بعید وعجیب وحتی غیرممکن به‌نظر میرسد. توجه داشته باشیم اگر این نیازوجود نداشته و تدوین قانون صرفا بر مبنای خواسته، اندیشه یا توهم یک یا چند نفر، یک گروه خاص یا یک طبقه اجتماعی باشد، چنین قانونی دربهترین حالت محکوم به عدم‌ اجرا و دربدترین حالت موجب تشنج واغتشاش وحتی مصایب بزرگ‌ترخواهد بود. امید میبرم که این وکیلان قادر گردد که به رسیدگی مشکل مردم رنج دیده افغانستان گردد.

نام

دیدگاه

جای حرف دارید.

شمارۀ رَمز را وارد کنید. اگر زمان اعتبارش تمام شد، لطفا صفحه را تازه (Refresh) کنید و شمارۀ نو را وارد کنید.