نظام پارلمانی راه حل مناسب برای مشکلات افغانستان کثیر القومی است
١٥ عقرب (آبان) ١٣٨٩
دکتر مهدی: نظام پارلمانی راه حل مناسب برای مشکلات افغانستان کثیر القومی است
گفت و گو از حمیدالله حبیبي
گفت و گو با دکتر محی الدین مهدی، نامزد انتخابات پارلمانی 1389
بر اساس نتایج ابتدایی، شماری از هم اندیشان شما در ولایات مختلف افغانستان برنده شده اند، آیا شما برنامه خاصی برای پارلمان آینده دارید؟
من نسبت به آینده انتخابات و پارلمان افغانستان بعدی خوشبین هستم. به دلیل این که در سرتاسر افغانستان وقتی که به فهرست برنده ها نگاه می کنیم چهرهای تابناک را می بنیم که خوشبختانه مردم افغانستان از روی بصیرت به آن ها رای دادند تا نمایندگان خوبی را وارد پارلمان نمایند.
در ضمن پارلمان گذشته دوره ی اول بود و یک تجربه اول لااقل در نسل ما بود. بدون شک ما در پارلمان گذشته کمی و کاستی های زیادی را مشاهده کردیم، بیشتر این کمی و کاستی ها، در هیئت رهبری پارلمان و چگونگې رهبری آن بود. در بسیار موارد ما می بنیم که همین نهاد قانون گذار با کمال تاسف در کنار دولت و حکومت قانون شکنې می کند.
ما امیدواریم که پارلمان بعدی با توجه با این درس، تجربه چنین کاری را نه تنها مرتکب نشود؛ بلکه برای افزودن به اقتدار پارلمان و در واقع برای به نمایش گذاشتن صلاحیت و حضور مردم افغانستان در حاکمیت، بیش از پیش توجه جدی داشته باشد.
مردم از کارهای پارلمان حاضر راضی نیستند. به نظر شما اولویت های کاری پارلمان آینده کدام موارد باید باشد؟
به نظر من مواردی که مردم از پارلمان حاضر راضی نیستند، یک قسمت اش آن گونه که اشاره کردم به چگونگی رهبری پارلمان حاضر بر می گردد و قسمت دیگر اش، به آیین نامه ی داخلی پارلمان مربوط می باشد.
من باور دارم هر باری که رسانه ها خصوصا رسانه های تصویری، تصویری از داخل پارلمان را منعکس می سازند و مردم افغانستان کرسی های پارلمان را خالی می بینند، این کار به حیثیت پارلمان صدمه می زند. همچنان نمایندگان ملت به جای وظایف اصلی شان که نظارت به قانون و نظارت بر اعمال حکومت است، پشت دروازه های هر مامور حکومت، انتظار می کشند که این هم به اعتبار و وقار پارلمان، صدمه ی بزرگ و جدی وارد کرده است.
در کنار این، حکومت متاسفانه خوی کرده است که در صلاحیت های پارلمان مداخله کند و پارلمان را وسیله دست خود بسازد. حکومت تلاش دارد که در مواضع حتا غیر قانونی خود، پارلمان را پشت سر خود بکشاند. من خواهان این هستم که پارلمان آینده در حدود صلاحیت خود، مستقل باشد.
باید پارلمان در حدود صلاحیت های قانونی که قانون اساسی برایش در نظر گرفته است استقلال عمل داشته باشد تا به این ترتیب بتواند به عنوان نهادی ممثل اراده ی مردم، عزت و آبروی مردم افغانستان را حفظ کند.
مسایل دیگری هم هست که باید پارلمان آینده به آن بپردازد. ما در طول پنج سال گذشته نواقص بسیار جدی را در جریان کار پارلمان مشاهده نمودیم.
در قانون اساسی کوتاهی های جدی است که هر بار ما را در تنگنا قرار می دهد. به گونه ی نمونه، هنگامی که اعلام شد اول جوزای سال پنجم، پایان کار یک دور ریاست جمهوری است؛ اما بنا بر دلایلی انتخابات برگزار نشد، در آن زمان ما در یک خلا قانونی قدرت قرار گرفتیم. قانون اساسی هم در این مورد، هیچ روشنی در اختیار مردم قرار نداده است که مطابق آن عمل می شد.
به همین ترتیب، قوانین دیگر نارسایی های جدی دارند، که باید برای رفع این نارسایی ها پارلمان رسیدگی می کرد. همین گونه در بسیاری قانون شکنی های حکومت، متأسفانه پارلمان هم همراه آن شد و باید پارلمان، پیش رو رسیدگی به قانون و نظارت جدی از اعمال حکومت را به درستی و استقلال عمل انجام دهد.
به باور ناظران، پارلمان کنونی به ویژه در سال اخیر به شدت به حاشیه رانده شده است، طوری که حتی در مورد مسایلی چون صلح با طالبان، کمترین توجه به نظر پارلمان صورت نگرفته است. از دید شما، پارلمان آینده چگونه می تواند با این چالش "به انزوا کشانیده شدن" مبارزه کند؟
تصور من این است که یکی از اهداف حکومت از ساختن شورای عالی صلح، کاستن صلاحیت پارلمان است. خصوصا پارلمان آینده را به عنوان یک رقیب و مانع در برابر خود تصور می کند. از این رو حکومت خواست بخشی از صلاحیتش را به طور غیر قانوني به شورای عالی صلح بسپارد. به گمان من تصمیم در مورد صلح یا جنگ، یکی از صلاحیت های پارلمان افغانستان است. هنگامی که نمایندگان منتخب مردم افغانستان، نتواند در مورد صلح با طالبان تصمیم بگیرند، افراد منتصب توسط حکومت هرگز نمی توانند در این مورد تصمیم بگیرند و قادربه آوردن صلح شوند؛ چون هم کار شان مبنای قانونی ندارد و هم صلاحیت اجرایی ندارند.
آن گونه که در بالا اشاره نمودم، یکی از مواردی که رهبری پارلمان در قانون شکنی با حکومت هم سویی کرده است، همین مورد است.
وقتی ما می بینیم که حکومت جرگه ی صلح را با صلاحیت های غیر قانونی برای تصمیم گیری بر یک مسئله ی بس مهم، ایجاد می کند و رهبری پارلمان در صف اول آن می نشیند، این کار خود به اعتماد پارلمان صدمه شدید وارد می کند. من امیدوارم که مجلس دوم، برای کسب دوباره ی این اقتدار و صلاحیت های که بطورغیرقانونی از دست داده است، جد و جهد لازم به خرچ دهد.
در پارلمان کنونی جنجال های زیادی بر سر برخی از قوانین به میان آمد؛ مثلاً قانون انتخابات و قانون تحصیلات عالی، پارلمان را بارها به تشنج کشاند و حتی یک بار باعث اعتصاب بیشتر از نیمی از اعضای پارلمان شد. تصویب این قوانین معلق مانده است، آیا به نظر شما در پارلمان پیش رو بار دیگر روی تصویب این قوانین کار صورت گیرد؟
قطعا ما نمی توانیم از روی این مسایل بگذریم. هم قانون انتخابات و هم قانون تحصیلات عالی نواقصی دارند، قطعا فراگیر بودن و بی نقص بودن این قوانین یک امر حیاتی است. وقتی ما نهاد های مستقل دولت را داریم و هر کدام وظیفه ی خود را دارا هستند، پس قوانین باید پس از تصویب پارلمان به اجرا گذاشته شوند، نه این که از تشنج پارلمان استفاده شده، حکومت به خواست و سلیقه ی خود فرمان تقنینی صادر نماید.
در مواردی که پارلمان را به تشنج کشانید، پیشنهاد من این است که همچو موارد در بحث کمیته ی رؤسای پارلمان قرار بگیرد. یعنی مسایلی که به همبستگی ملی افغانستان صدمه می زند و وسیله ی می شود برای شماری که منافع شان را در تفرقه می بینند، باید این گونه مسایل در کمیته ی رؤسا مورد بحث قرار گرفته و پس از توافق، آورده شود به جلسه ی عمومی.
اشتباهی که در مورد این دو قانون، در پارلمان گذشته صورت گرفت، همین بود که قبل از این که در جلسه رؤسا مورد بحث قرار گیرد، آورده شد به جلسه ی عمومی که در قانون انتخابات مسئله ی سهم کوچی ها در انتخابات معضل خلق نمود.
به گمان من، یک بخش از مشکلات مخصوصا مشکل شفافیت و نبود شفافیت در انتخابات بر می گردد به این که با تاسف دولت موجود، از اول وعده سپرد که یک آمار همگانی پس از سرشماری سرتاسری در افغانستان تهیه می کنیم؛ ولی به چنین امر موادرت نورزید، درحالی که یک مسئله حیاتی و ضروری هم بر شناخت و هم برای حل معضله های اجتماعی موجود در افغانستان می باشد. من امیدوارم که پارلمان آینده با جلب حمایت ی بین المللی احصاییه را تر تیب کند، وقتی که ما احصاییه ی دقیق را در دست داشته باشیم مشکل از نوع تعداد کوچی ها در پارلمان افغانستان خود به خود، توسط احصاییه حل میشود.
موضع گیری های اعضای پارلمان کنونی در مواردی متعددی به شدت پراکنده بود؛ در برخی موارد اگر اتحاد نظری هم وجود داشت، این اتحاد بیشتر قومی بود. در پارلمان پیش رو چگونه می توان بر این مشکل فایق آمد؟
با تآسف بگویم که حکومت، همواره روی غیر حزبی بودن انتخابات تاکید می ورزد؛ البته باید گفت که حکومت از تشکل احزاب سیاسی فرا قومی و افغانستان شمول نگران است و این کار را یک چالش بسیار جدی دربرابر خود فکر می کند و همواره بهانه می آورد که ما انتخابات را بخاطر این حزبی نمی سازیم که حزب های فراگیر و افغانستان شمول وجود ندارد؛ ولی از جانب دیگر ما می بینم که در سال های گذشته بر احزاب خانوادگې هم اجازه فعالیت داده شده، در حالی که این امر خود مانع تشکل احزاب افغانستان شمول می شود.
خوشبختانه تغییرات و اصلاحاتی که در قانون احزاب به وجود آمد، شرایط سخت تری را برای تشکل احزاب پیشنهاد کردند که من خود شخصا از این شرایط استقبال می کنم و این زمینه را مساعد ساخته که احزاب افغانستان شمول به وجود بیاید.
می خواهم بگویم تا زمانی که ما پارلمان را حزبی نسازیم، پارلمان قطعا موضوع گیری قومی خواهد داشت، حزب است که فراتر از قوم افراد را جمع می کند و منافع افغانستان شمول را مطرح می کند و افراد روی این منافع و خطوط مشترکی در کنار همدیگر از اقوام مختلف می آیند؛ اما وقتی که پارلمان حزبی نبود، طبعا گرایش های قومی شدید می شود و موضوع گیری با اساس قومی صورت می گیرد.
پیشنهادم این است که بر تشکل احزاب سیاسی در آینده از درون پارلمان کوشش شود. لاقل اگر چنین امری مقدور نباشد، کوشش شود که گروهای پارلمانی ساخته شوند، یعنی در درون پارلمان گروهایی فراتر از گروه های قومی ایجاد شوند که روی خطوط مشترک مسایل سیاسی و بین المللی فکر و عمل کنند که این امر مانع موضوع گیری های قومی خواهد شد.
آن گونه که شما هم اشاره کرده اید، یکی از مهمترین عوامل این مشکل را هم غیر حزبی بودن پارلمان است؛ آیا راهکاری برای زمینه سازی حضور احزاب در انتخابات بعدی در نظر دارید؟
طوری که در دنیای معاصر ما می بینیم، دولت ها در قبال اجرای سایر مسؤولیت های خود، ایجاد زمینه های درست برای ایجاد و تشکل احزاب سیاسی را خیلی مهم می انگارند. احزاب سیاسی در دنیای معاصر نه تنها دشمن دولت ها نیستند؛ بلکه متمم و همکار خوب دولت ها به شمار می آیند. حتا دولت ها مکلف اند که بودجه ی معین در اختیار احزاب سیاسی قرار دهند و احزاب سیاسي هم مکلف اند که از چگونگی مصارف خود برای دولت گزارش بدهند.
شما به عنوان یکی از اعضای برجسته ائتلاف داکتر عبدالله، بارها بر روی برقراری نظام پارلمانی تاکید کرده اید، آیا پس از ورود به پارلمان نیز در این زمینه تلاش خواهید کرد؟
فکر می کنم که راه حل مشکل افغانستان همین است. بسیاری ها فکر می کنند که مشکل افغانستان مشکل طالبان است؛ اما باید توجه داشته باشیم که مشکل طالبان با نظام کنونی و جامعه ی جهانی از ۲۰۰۱ میلادی شروع می شود؛ اما مشکل مردم با نظام های غیر مردمی افغانستان، پیش از ۲۰۰۱ میلادی وجود داشت، پس معلوم می شود که ریشه های این مشکل خوب بر رسی نشده. ما در هر دو صورت ضرورت داریم که مشکل افغانستان را بررسی کنیم.
به نظر من تا زمانی که ما حل مشکل معضله افغانستان است را بررسی نکنیم، هر زمانی مشکل طالبان و مشکل مثل طالبان دوباره در افغانستان به میان خواهد آمد. برای حل این مشکل من نظام پارلمانی را پیشنهاد می کنم، نظام پارلمانی در یک کلام برجسته ساختن اقتدار مردم افغانستان است که صلاحیت را به جای این که به دست یک فرد بدهد، به دست نمایندگان واقعی مردم افغانستان واگذار می کند.
البته همان گونه که پیشتر اشاره داشتم، توجه برای اصلاح قانون انتخابات و برای برگزار شدن انتخابات شفاف باید صورت بگیرد تا این که پارلمان و نماینده های مردم واقعا ممثل اراده مردم افغانستان باشند.
من تا پایان روی این موضع گیری اصرار خواهم کردم که صلاحیت از یک فرد، از یک شخص، که نام اش را نظام ریاستی گذاشته اند، به پارلمان افغانستان که مظهر اراده ی نمایندهای مردم افغانستان می باشد، انتقال نماید. من روی این اصل همواره اصرار خواهم کرد و این را به عنوان یکی از راه حل های مناسب، برای حل معضله ی افغانستان کثیرالقومی می دانم. من باور دارم که نظام پارلمانی برای افغانستان کثیرالقومی بهترین نظام است.
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
| khalilbasti | 14.01.2012 - 19:11 | ||
مردم رانباید دست کم کرفت: حزب جمهوری خواهان افغانستان ازده سال بدین سودرکناردولت نوبنیادافغانستان وجامعه جهانی درپروسه نظام سازی عملاشریک میباشدوازنظام ریاستی غیرمتمرکزحمایت می نمایدچنانچه ازیکسال بدین طرف باطرح پالیسی مشخص مثلی طرح راهکارهای خروج ازبحران درقسمت نظام ریاستی غیرمتمرکزواشتراک عام مردم درقدرت ساسی واقتصادی ازطریق شورای ولایتی ٍولسوالی وشاروالی موقف خودرامشخص نموده ٍحزب جمهوری خواهان افغانستان طرح نظام پارلمانی وتغیرقانون اساسی رادرشرایط کنونی غیرقابل عمل دانسته وبه نفع مردم افغانستان نمیداند.چنانچه که جامعه جهانی شاهدحال است طی ده های کذشته مردم افغانستان درراستای بهبودوضیعت سیاسی اجتماعی امنیتی واقتصادی قهربانی های بیشماری داده است .دست آوردهایکه باقهربانی های هنکفت به دست امده نباید به هیچ قیمت ازدست داده شود ودراین راستا مردم رانباید دست کم کرفت. حزب جمهوری خواهان افغانستان ازمردم با دیانت ویک پارچه این مرزبوم صمیمانه میطلبد تاشرایط احساس امروزی راکه روبه سیاسی شدن میرود درک نمایند مثل همیش باعزم راسخ جهت منافع ملی درفضای صفاوصمیمیت وحدت ویک پارچکی برادری وبرابری وعاری ازهرکونه تبعیض وخشونت درهم بایستند باحترام صبغت الله سنجر رهبرحزب جمهوری خواهان افغانستان خلیل بسطی ازهرات | |||
دكتر محي الدين مهدي