پیچیدگی های مذاکرات صلح و بازی های متضاد حامی جنگ و میزبان صلح
۱۰ حوت (اسفند) ۱۳۹۴
روزهای آینده (هفتۀ نخستِ ماه مارچ 2016)، اسلام آباد میزبان مذاکرت صلح مستقیم میان دولت افغانستان و گروه طالبان است. این در واقع نقش متضاد و دوگانۀ پاکستان در مورد افغانستان است که از یکسو در پشت سر جنگ افغانستان و جنگجویان مخالف دولت افغانستان قرار دارد و از سوی دیگر میزبانی ومهمانداری مذاکرات صلح افغانستان را بدوش می گیرد. البته این نخستین بار نیست که پاکستان نقش دوگانه و متضاد را در مورد بحران و جنگ افغانستان بازی می کند. بازی دوگانۀ پاکستان به سال های پیشین بر می گردد و از همه مهم تر اینکه برگ برندۀ این بازی دوگانه بر سر جنگ و صلح در دستان پاکستان قرار دارد. جالب تر و تماشایی تر این است که پاکستان پیوسته از این برگ برنده در این بازی متضاد و دوگانه در جهت منافع و اهداف خود سود می برد.
در حالی که هنوز چند روز دیگر به آغاز نخستین گفتگوی مستقیم صلح میان طالبان و دولت افغانستان پس از چهار بار مذاکرات چهارجانبه میان دولت های افغانستان و پاکستان در پایتخت های دو کشور با حضور و مشارکت نمایندگان ایالات متحده امریکا و چین باقی مانده است، پاکستان بصورت علنی از شاخه های مختلف طالبان خواست تا در این گفتگو ها شرکت کنند. محمدنفیس ذکریا سخنگوی وزارت خارجه پاکستان دیروز پنجشنبه (6حوت 1394) در یک نشست خبری به خبرنگاران گفت که از همه شاخه های طالبان دعوت شده تا نماینده های با صلاحیت خود را برای شرکت در اولین مذاکرات مستقیم صلح به اسلام آباد بفرستند.
نکتۀ جالب و قابل تامل این است که پاکستان وقتی از طالبان می خواهد تا به مذاکرات صلح بیایند، این خواست را بصورت علنی توسط وزارت خارجه مطرح می کند و آنها را از پشت میگرافون های خبرنگاران و رسانه های دنیا به مذاکره و صلح فرا می خواند. اما وقتی در عقب جنگ طالبان قرار دارد و حامی و میزبان آن ها در جنگ است، این حمایت و میزبانی را در پس کوته های استخبارات نظامی ارتش در راولپندی، دور از انظار و با کتمان و انکار انجام می دهد. علی رغم این سیاست دایمی دوگانه و متضاد اسلام آباد در عرصۀ جنگ و صلح افغانستان، فراخوان علنی اسلام آباد از طالبان برای مشارکت به مذاکرات صلح، مخدوش، چند پهلو و عاری از صداقت و شفافیت است. به نظر می رسد که پاکستان سناریوی مذاکرت مستقیم صلح را قبلاً در راولپندی نگاشته باشد که کدام شاخه و کدام افراد طالبان به این فراخوان پاسخ مثبت ارائه کنند و کدام دسته ها و افراد دیگر طالبان به این فراخوان نه بگویند. پاکستان با این سناریو خواهد توانست تا کارت بازی جنگ و صلح افغانستان را در دستان خود داشته باشد. اما نکتۀ قابل پرسش این است که آیا پاکستان کارت برنده را در بازی بر سر جنگ و صلح افغانستان هم چنان در دستان خود حفظ خواهد کرد و از امریکا و جامعۀ بین المللی در این بازی باج خواهد گرفت؟ آیا گروه طالبان در این بازی همچنان در دسترس پاکستان باقی خواهد ماند؟
هنوز شواهدی وجود ندارد که امریکایی ها آخرین حرف را در گوش پاکستانی ها بر پایان دادن به بازی متضاد و دوگانۀ شان زمزمه کرده باشند. اسلام آباد کماکان از سخاوت واشنگتن و انگلیس بهر مند است و افزون بر دریافت کمک ملیارد ها دالر از آن ها، دریافت هواپیماهای اف 16 امریکایی پاداش جدید امریکا برای زمام داران اسلام آباد محسوب می شود.
و اما در مورد بقای همیشگی گروه طالبان به عنوان برگ برندۀ بازی در دست پاکستانی ها نشانه هایی از سوال و تردید به مشاهده می رسد. تامین روابط گستردۀ طالبان با جمهوری اسلامی ایران و در یک سال اخیر با روسیه نشانه هایی از این تردید به شمار می رود. یک منبع نزدیک به طالبان ادعا می کند که روابط روس ها و طالبان بیشتر و عمیق تر از آنچه است که در مطبوعات سخن می رود. انگیزه و عامل توافق طرفین(روس ها و طالبان) بر سر این رابطه از باور و دیدگاه هر دو طرف در مورد جبهۀ مقاومت پیشین طالبان معروف به اتحاد شمال بر می گردد. گفته می شود که آن ها به این باور مشترک رسیدند که جبهۀ مخالف پیشین یا اتحاد شمال با قرار گرفتن در دسترس و خدمت امریکا یک طرف غیر قابل اعتماد در همراهی استراتیژیک با روسیه محسوب می شوند. علی رغم این باور و توافقِ طالبان و روس ها، طالبان در صدد جلب حمایت بخشی از جبهۀ متحد بر آمده اند و تلاش طالبان برای مذاکره با علمای دینی پنجشیر و برخی فرماندهان مجاهدین که اخیراً از سوی علمای مذکور تردید شد به کسب این حمایت بر می گردد. با وجود تردید این مذاکره، طالبان هم چنان تماس خود را در جهت این مذاکره و رابطه حفظ کرده اند.
آیا طالبان با ایجاد رابطۀ عمیق با ایران و روسیه و هم چنان با مخالفان و دشمنان خود در افغانستان از دسترس پاکستان خارج خواهند شد و پاکستان برگ برندۀ خود را در بازی بر سر افغانستان و حتی در بازی منطقه ای و بین المللی از دست خواهد داد؟
به نظر می رسد که نقش و موقعیت پاکستان از زوایای مختلف در این بازی بسیار بیشتر و قوی تر از روس ها و ایرانی ها باشد. و به همین حد، نقش پاکستان در جنگ و صلح افغانستان نقش اساسی و تعین کننده است. اگر چنین باشد، آیا دولت افغانستان توانایی و ظرفیت حل مشکلات با پاکستان و توافق بر سر منافع مشترک را با اسلام آباد در خود ایجاد کرده می تواند؟
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
محمد اکرام اندیشمند