حقیقتِ حجاب

پیشگفتار

هدف ازین تحقیق این است تا به سه سؤال جواب داده شود. اول آیا  حجاب خاص زنان است؟ دوم  آیا  زینت خاص زنان است؟ سوم با مطالعه دقیق فیلولوژی یعنی علم لغت شناسی آیا سر پوشی برای زنان حتمی است؟و یا  به انتخاب  یک خواهر مسلمان مربوط میشود. مطالعۀ لغت در کار ما نهایت ارزنده است زیرا ما متوجه شدیم که در اثر عدم شناخت لغت اشتباهات جبران ناپذیر صورت گرفته است. طور مثال در تفاسیر میخوانیم که اگر زن بعد از دو مرحله یعنی نصیحت و بستر جدا کردن اصلاح نشد ، او را بزنید. در حالیکه «اضُربُوهن» ، «زدن» تفسیر نمیشود بلکه «جدا شدن» تفسیر می‌شود زیرا در اسلام طلاق فرض است و نکاح سنت. اگر ما قبول کنیم که «زدن» زن درست است،  پس خداوند العیاذ بالله خودش دهشت و وحشت را در خانواده جایز دانسته است

برای اینکه به منزل مقصود برسیم ،  باید تعریفاتِ از بعضی لغات داشته باشیم که در اول مهمترین آن کلمۀ «حجاب» و دوم آن «زینت» است.هر دو کلمه قرآنی است. یعنی هم حجاب و هم زینت در قرآن تذکر یافته است.

حجاب در لغت معانی مختلف دارد . کلمۀ حجاب در سوره‌های الاسراء آیه 45 ، اعراف آیه 46 ، احزاب آیۀ 53 ، ص آیۀ 32 ، فصلت آیۀ 5 ، شوری آیۀ 51 و مریم آیۀ 17 زیاد تر به معنی حایل  آمده است نه لباس شخص. بیائید این آیات مبارک را بر رسی کنیم: الاسراء آیۀ 45 میخوانیم:

وَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ

حِجَابًا مَّسْتُورًا

تفسیر: و چون قرآن خوانی ، بین تو و بی ایمانان به آخرت ، حجابی پوشیده قرار دهیم

سورۀ اعراف آیۀ 46

وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ ۚ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ ۚ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَن سَلَامٌ عَلَيْكُمْ ۚ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ

 تفسیر: و بین آنان حایلی است و بر روی اعراف [بلندی ها ] مردانی هستند که همگان را به سیمایشان می شناسند؛ و بهشتیان را ندا دهند که سلام بر شما باد ، [ اینان] هنوز وارد [بهشت] نشده اند، اما امید می‌برند

سورۀ احزاب آیۀ 53

وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ

 و نیز هنگامی که از همسران او چیزی [کالائی] خواستید، از پشت حجاب و حایلی [آن را] از ایشان بخواهید

 آیۀ فوق رابطۀ  همسران پیامبر (ص) را با مردم توضیح میکند که امروز  آن بی بی ها حیات ندارند و دوم اینکه این آیه خاص برای همسران پیامبر نازل شده است نه همه  زنان مسلمان

سورۀ «ص» آیۀ 32

فَقَالَ إِنِّي أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَيْرِ عَن ذِكْرِ رَبِّي حَتَّىٰ تَوَارَتْ بِالْحِجَابِ

سلیمان (ع) سرگرم تماشای آن‌ها شد]  آنگاه گفت [ دریغا] من چنان شیفتۀ مهر اسبان شدم که از یاد پروردگارم غافل شدم ، تا آنکه [خورشید ] در حجاب [مغرب] پنهان شد

سورۀ فصلت آیۀ5

 وَقَالُوا قُلُوبُنَا فِي أَكِنَّةٍ مِّمَّا تَدْعُونَا إِلَيْهِ وَفِي آذَانِنَا وَقْرٌ وَمِن بَيْنِنَا وَبَيْنِكَ حِجَابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنَا عَامِلُونَ

و گویند دلهای ما از آنچه ما را به آن می‌خوانی در پوشش است و در گوش‌های ما سنگینی ای، و میان ما و تو حجابی است ، هر چه خواهی کن که ما نیز کننده ایم

سورۀ شوری آیۀ 51

وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّـهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ ۚ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ

تفسیر: و هیچ بشری را نرسد که خداوند با او سخن گوید مگر از راه وحی، یا از پشت پرده ای؛ یا فرشته‌ای بفرستند و آنچه می‌خواهد به اذن خویش وحی کند که او بلند مرتبۀ فرزانه است

سورۀ مریم آیۀ 17

فَاتَّخَذَتْ مِن دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا

تفسیر: و از آنان پنهان شد؛ آنگاه روح خویش [جبرئیل] را به سوی او فرستادیم که به صورت انسانی معتدل به دیدۀ او درآمد.

می‌بینیم که حجاب  در موارد مختلف  به کار رفته است.  چون حجاب پنهان شدن ، حایل ، پوشش ، و پرده معنی میدهد ازین لحاظ  دانشمندان همین کلمه را برای لباس به کار برده اند. نکتۀ اول را که میخواهیم به اثبات برسانیم این است که در قرآن مجید حجاب برای لباس شخص تذکر نرفته و اما دانشمندان ازین کلمه  برای حل مقصد استفاده به عمل آورده اند. به عبارت دیگر در هیچ موضع قرآن مجید دیده نمیشود که  لغت «حجاب» برای  لباس زنان گفته شده باشد 

الزینه بر وزن فِعله برای بیان هیئت آرایش معنی میدهد و همچنان آنچه بدان زینت دهند مانند «یومُ الزینة» یعنی روز عید و همچنان پوشاک معنی میدهد چنانچه در آیۀ 31سوره اعراف  .میخوانیم:

يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

تفسیر:  ای فرزندان آدم زینت[پوشاک] خود را در هر مسجدی بر گیرید و بخورید و بیاشامید  ولی اسراف نکنید چرا که او اسرافکاران را دوست ندارد

 در آیۀ فوق دیده می‌شود که زینت تنها برای زنان نیست و  در آیه نه تنها  قرآن مرد و زن را خطاب میکند ، “ای فرزندان آدم” آمده است یعنی همه بشریت. اکثراً مردم چنین دانسته اند که زینت  تنها برای زنان است در حالیکه چنین نیست . در آیۀ 30 و 31 سورۀ نوربازهم خداوند زن و مرد را به  آبرومندی دعوت میکند. بیبینید قرآن چه می‌گوید

قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّـهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ

   تفسیر: به مردان مؤمن بگو دیدگان [از نظر بازی] فرو گذارند و شرمگاه شان را محفوظ بدارند، این برای آنان پاکیزه تر است، بیگمان خداوند به آنچه می کنند آگاه است و در آیۀ 31 همین سوره به تعقیب آن زنان را خطاب می‌کند و می گوید:

وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِن زِينَتِهِنَّ ۚ وَتُوبُوا إِلَى اللَّـهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ

آیۀ دومی که برای زنان نازل شده هم طویل تر است و هم مواردِ در آن نهفته است که  از همین آیه حجاب زنان را علما طرح کرده اند. اول مانند مردان زنان را خطاب می‌کند اینکه:

 تفسیر : و به زنان مؤمن [هم] بگو دیدگانشان را فرو گذارند و شرمگاه شانرا محفوظ بدارند. می‌بینید که خداوند  زنان را به مانند مردان خطاب کرده و مهم‌تر اینکه این آیه  برقه و نقاب سیاه را که عرب‌ها می بندند حکم نکرده است زیرا مردان و زنان باید دیدگاهشان را در زمان معاشرت اجتماعی فرو اندازند. این آیه  در رابطه به اجتماع نازل شده است و بعد آیه می گوید « و زینتشان را جز آنچه از آن آشکار است ، آشکار نکنند» زینت چیست؟ آیا مقصد از زینت  موی است ، لب است و  یا چشم است؟  حدیثِ وجود ندارد که پیشوای اسلام زینت را تعریف کرده باشد. قسمیکه میدانیم صورت برهنه است. پس  چشم و لب و بینی و رخسار نه می‌تواند زینت باشد. جالب اینکه دو عضو بدن زن است که از نگاه مطالعات  روانی تن شناسی فوق‌العاده باعث تحریک شهوانی مردان می‌شود و آن عبارت اند از چشم و لب است و این را خداوند زینت نگفته است و  با در نظر داشت هیپنوتیزم قرآن حکم میکند که مردان و زنان چشمان شانرا پایین افگنند نه اینکه بپوشانند. هر تعریف که شما از زینت دارید ، دانشمندان از خود تعریف کرده اند. قسمیکه گفتیم زینت مانند حجاب به انواع گوناگون در قرآن معنی میدهد مانند پوشش ، آرایش ،  ،در سوره هود آیه 15 ، تجمل، در سوره یونس آیه 88 ، زینت و مال زندگانی یعنی اسباب قشنگ.و زیورات.  ما یک تعریف کُلی برای زینت زن هم نداریم. مرجع قانون در اسلام قرآن و سنت است. این دو مرجع برای ما موضوع را مشخص نساخته است. قرآن تنها گفته است که  مردم زینت خود را محفوظ دارند. اینکه کدام قسمت بدن  و یا عضو بدن زینت است ، اینکه هدف زیور است ،  آشکار نیست . هر چه است دید و بینش دانشمندان است نه قرآن و سنت.

 دانشمندان «بِخُمُرِهِن» را رو سری و چادر سر ترجمه کرده اند. اساساً اگر شما به آیه توجه کنید «الخُمرَ» است یعنی «آنچه که پوشیده و پنهان شود». “الخِمِر» هم «پنهان و نهفته»  معنی میدهد. اینجا موضوع سر پوشیدن قطعاً مطرح نیست. اینکه یک تضاد بین دانشمندان در مورد پوشش سر وجود دارد که یک عده می‌گویند قرآن نگفته سر پوشیده شود و یک عده می‌گویند قرآن گفته سر پوشیده شود در اصل لغت توجه نکرده اند که هدف قرآن “خُمرَ” است نه “خِمِر”. کلمۀ بعدی «جُیُوبِهِن» است که اصل معنی آن یخن و یا یقه  پیراهن است. چه را بپوشانید؟ سینه‌های تانرا. قبل از اسلام زنان نا بکار سینه برهنه ظاهر میشدند. من درین تحقیق مسأله غلام و کنیز را که در متون قدیم آمده شامل نه می‌سازم زیرا امروز مسألۀ غلامی و کنیزی مورد بحث جهان امروزی نیست. بر میگردیم به تفسیر آیه  که چنین است: “و زینت شانرا  جز آنچه از آن آشکار است، آشکار نکنند و سینه‌های شانرا با یقه های پیراهن خود بپوشانند.”جُیُوبِهِن“ (جمع) نه تنها یقه پیراهن معنی میدهد  ، جیب هم معنی میدهد مانند  جیب بالاپوش .

 امروز ، یک نوع حجاب وجود ندارد و فقها در مورد پوشش سر، سنی و شیعه اختلاف نظر دارند. یک عده مانند حنفی های افغانستان اعتقاد دارند که اگر موی سر کمی نمایان باشد درست است. این بدین معنی است که موی زینت نیست.  در ایران امروزی آن عده زنان که برای دولت کار نه می‌کنند اگر کمی موی شان دیده می‌شود ، کسی اعتراض نه می کند. در اول کارمندان دولتی بسیار سخت گرفته بودند. چرا حالا سخت نه می‌گیرند برای آنست که میدانند  که از نگاه فقهی یک موضوع جنجال بر انگیز است . حجاب که به انواع گوناگون وجود دارد و انسان سر گیچک می‌شود که کدام یک آن درست است. نوع وهابی که حتی یک عده نقاب سیاه به روی می بنندند که همه صورت را زینت میدانند. نوع ایرانی که زیاد تر سیاه است و صورت آشکار است و آنرا روسری و یا چادر نماز گویند. نوع مسلمان‌های هندی و پاکستانی که چادر های نازک است و چادر را بالای شانه های خود می‌اندازند و موی پوشیده نیست. نوع افغانی که اکثراً چادر های بزرگ است و موی آشکار است یعنی موی  اگر دیده میشود درست است و ممانعت نیست. حتی یک عده زنان در افغانستان پَولی زینتی را  سر موی می بندند و موی دیده میشود.

آیۀ فوق  زنان را در داخل خانواده مورد بحث میگیرد و می‌گوید ” مگر بر شوهر شان، یا پدر شان، یا پدران شوهرشان، یا پسرانشان ، یا پسران شوهر شان ، یا برادر شان، یا پسران برادر شان ، یا پسران خواهر شان یا زنان همکیش شان “. اگر در آیه خوب توجه کنید اشخاص محدود هستند که در داخل خانواده محرم هستند مانند پدر شوهر و یا پسران شوهر که اولاد زن نیست . اما اگر ما آیه را به شکل متنی در زندگی عملی کنیم و مردان خانواده را به همان چند نفر که در آیه تذکر رفته  اختصاص دهیم بسیاری از مردان خانواده همه نامحرم اند مانند  برادر شوهر، عمو ، برادر مادر  و فهرست به درازا می کشد. در حالیکه عمو نزد همه در داخل خانواده محرم است و اما در قرآن تذکر نه رفته است. اینجاست که «آیه» که «علامه» معنی میدهد تفسیر می‌شود ترجمه نه می‌شود و من این موضوع را در مضمون “قانون منع خشونت علیه زنان” نوشته ام که قرآن ترجمه نمیشود تفسیر میشود . قرآن در موضوعات اشاره دارد و اما تفسیر آن با تفسیر و روش پیشوای اسلام و بعداً ابن عباس دامنۀ وسیع دارد. برای اینکه موضوع را واضحتر بحث کرده باشیم یک مثال خانوادگی از داخل خانوادۀ پیامبر می آوریم. حضرت علی (رض) نظر به آیۀ فوق که مردان خانواده را محدود ساخته است محرم در خانواده نبوده است اما قسمیکه ما از تاریخ میدانیم ، او در خانۀ پیامبر بزرگ شد و در آن خانه محرم بوده است. در اخیر آیه  دو موضوع تذکر رفته یکی اگر کسی غلامی داشته باشد که امروز این موضوع قطعاً مطرح نیست و اما خادمان خانه محرم هستند در صورتی که  خسی باشند که این هم امروز نه میتواند عملی باشد. و بعد می‌خوانیم که  « و [بگو که] چنان پای نکوبند تا زینتی که پنهان داشته‌اند ، معلوم شود» درین جا اشاره به آن زنان است که در بند پای خود از روی رسم آن وقت زنگ (خلخالی )می‌بستند که صدا داشت.  مقصد از کفش‌های پاشنه بلند نیست. یعنی اگر یک زن کفش‌هایش در وقت قدم زدن صدا دارد کدام مشکل نیست در صورتی که ساق پایش در هر حالت پوشیده باشد. اما زنگ پاهای شان نباید توجه کسی را جلب کند. من  تا حال یک زن را ندیده‌ام که در یک مجلس زنگ بسته کرده باشد. پس این موضوع هم مانند غلامی و کنیزی در زندگی امروز جنبه عملی ندارد. اما موضوعی را که آیه به ما در هر زمان می رساند این است که زنان  زیوری نداشته باشند چه در پا باشد و یا نباشد که جلب توجه کند ، حسادت را جلب کند ، بیانگر اسراف باشد و یا یک دزد را تحریک به دزدی کند .

جهاد افغانستان در مقابل شوروی وقت پیامد های خود را داشت و امروز اکثراً  مردم از وهابی های سعودی تقلید میکنند و یگانه توجیه که دارند این است که ما در افغانستان دین را نه می دانستیم!! از تقلید خود اعتراف نه می کنند. شیعه های افغانستان هم قبل از انقلاب اسلامی ایران چنین حجاب نداشتند.  همچو حجاب های که امروز در بین مردم افغانستان دیده می‌شود در فرهنگ اسلامی افغانستان وجود نداشت. زمانیکه صورت برهنگی را مرحوم سردار محمد داوود رواج داد و برقه و چادری را از میان برداشت (خواه مخواه تنها در کابل )زنان ا فغانستان در کابل چادر های حریر سفید (گاچ) می پوشیدند زیرااکثر افغانان قدرت اقتصادی را نداشتند که ابریشم بپوشند؛ این رسم  تقلید از اُم کلثوم  دختر رسول الله (ص) بود که دیده شده است که چادر حریر سیراء پوشیده بود ( حدیث شماره 5842 ، کتاب لباس ، صحیح بخاری ). حالا وقتی شما در یک مجلس داخل می‌شوید حجاب های رنگارنگ را مشاهده می‌کنید و این مطلب یک موضوع عمده را در تحقیق بر ملا میسازد که یک اصول شرعی اساسی در مورد  حجاب در اسلام وجود ندارد چنانچه در نماز وجود دارد  و همه تفاسیر علماء است که از آیه برداشتی دارند و به ذوق خود تفسیر کرده اند. اما چیزیکه را ما از قرآن تا اندازۀ واضح میتوانیم در مورد ستر زن بدانیم ، این است که  چون در آیۀ59 سوره احزاب میخوانیم

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰ أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ غَفُورًا رَّحِيمًا