تاریخ بدخشان – ١
٢٧ حوت (اسفند) ١٣٩١
منابع تاریخ بدخشان
بدخشان درگذشته نه چندان دور کشور آزاد ومستقلی بود که مناطق شمال شرقی افغانستان کنونی و نواحی ماورای رود پنج یعنی ولایت خودمختار بدخشان کوهی امروزی جمهوری تاجکیستان رادر بر داشته وتاریخ آن تا هم اکنون کمتر مورد پژوهش وتحقیق قرار گرفته است. این مساحت کوهستانی و صعب العبور در موضع تقاطع آسیای میانه ، نواحی شمال غرب قاره هند ، ترکستان شرقی و ولایات شمالی افغانستان موقعیت داشته از زمان های خیلی دور میان مناطق درونی آسیای میانه نقطه ا تصال بود. بدخشان با تمایز ازمناطق دیگری آسیای مرکزی بنا بر علل گوناگون کمتر مورد تهاجم وتخریب مهاجمان قرار گرفته در دوره های تاریخی طولانی کشور آزاد ومستقل بوده است واگرهم گاهی در چوکات اتحاد دول قوی قرار داشته برای مدت خیلی کوتاه وبنام.
چون بدخشان ازنگاه منابع طبیعی و ثروت های زیر زمینی بس غنی است واز سوی دیگر در چهارراهی مسیر مهاجرت ها وتجارت در آسیای میانه قرار داشت ،بنا برآن از قدیم بیش ازهمه توجه مهاجمان و فاتحان ،سیاحان و تاجران ،حجاج وحتی ماجراجویان را بخود جلب نموده است.
اطلاعات درباره بدخشان بیشتر در منابع تاریخ نگاری شرق،چون آثار تاریخ نویسان عربی،پارسی وچینی سده های پنجم و ششم پیش از میلاد مسیح تا عصر حاضر به مشاهده میرسد.پس از دیدار مارکوپولو سیاح معروف اسپانیایی از بدخشان شمارزیادی از سیاحان ودانشمندان اروپایی به این کشور سفر نموده و با دلچسپی ویژه آنرا مورد مطالعه وپژوهش قرار دادند.
درنیمه دوم سده نزدهم بدخشان درآسیای مرکزی درخط مقدم رقابت های استعماری بریتانیای کبیر وامپراتوری روسیه تزاری قرار گرفته وتوجه شخصیت های سیاسی روس وانگلیس ،نویسندگان وپژوهشگران را بخود جلب نمود.شماری از سیاحان ،کارمندان استخباراتی و اطلاعاتی روس وانگلیس ازاین کشور دیدن کرده خاطرات و نبشته هایی درباره آن از خود بیادگار گذاشته اند.هم اکنون بیشتر ازصد ها اثرو منبع وماخذ در موضوعات گوناگون در باره بدخشان وجود دارد. همچنان نوشته های دیگری درباره تاریخ بدخشان در آثار ومنابع تاریخی وجغرافیایی که بصورت خاص یا عام راجع به آسیای میانه،ایران ،افغانستان ومناطق شمال غرب هند نشر شده ،نیز بمشاهده میرسد.این منابع و آثار از نگاه زمان ،جهات واهمیت گوناگون بوده و به زبان های مختلف نگاشته شده است.
به چندی از آنها که خیلی مهم اند ومعلومات عمومی را درباره تاریخ بدخشان درسده های هفدهم الی نزدهم در بر دارند، بصور ت مختصر مراجعه میکنیم. معلومات مزیدی در چند مورد بصورت جداگانه راجع به تاریخ بدخشان در کتاب سراج التواریخ وجود دارد که توسط فیض محمد خان کاتب دبیرومورخ دربار امیر حبیب الله خان نگاشته شده است.محتوای این اثر درباره واقعیات تاریخی افغانستان ومناطق همجوار آن از سال (۱۷۴۷ تا ۱۸۹۶ ) ع. میباشد که درسالهای ( ۱۹۱۳_۱۹۱۸) درکابل به نشر رسید.اطلاعات در باره بدخشان دراین اثر اساسا در مورد تاریخ بدخشان در نیمه سده نزدهم میلادی بوده وچگونگی الحاق آنرا به کشور افغانستان شرح میدهد.
معلومات خیلی ارزنده ولی مختصر درباره جغرافیا ،نفوس، اقتصاد، راه های مواصلاتی بدخشان وتاریخ آن آغاز از سال ۱۰۶۸ ه.ق.(۱۶۵۷_۱۶۵۸ ع.) ودرباره تاریخ قطغن ،پامیر،واخان ، شغنان،درواز وروشان با نقشه جغرافیای آنها وشرح وقایع ولایات قطغن وبدخشان افغانستان درکتابی باز تاب یافته است که توسط یکی از رجال دولتی افغانستان بنام کوشککی درسال ۱۹۲۴ ع. نوشته شده وتاکنون از اعتبار ویژه برخورداراست.یکی از منابع مهم دیگر در باره بدخشان جلد اول اثری بنام « روایات تاریخ سیاسی افغانستان» است که زیر عنوان « ولایت بدخشان وشمال شرق افغانستان » درآنجا تشریح یافته است.این کتاب در سال ۱۹۷۳ ع.توسط یک پژوهشگر امریکایی در شهر گراتس کشور اتریش به نشر رسیده ویک نشریه شش جلدی مبسوطی است که در باره شاخص های تاریخ اقتصادی ،سیاسی ،جغرافیایی واتنیکی بدخشان تماس گرفته وشکل تصیح شده نشریه استخباراتی رسمی انگلیس درسال ۱۹۱۴ ع. میباشد. معلومات بیشتر مفصل درباره تاریخ باستان شناسی وتاریخ فرهنگ وادبیات ولایات مرتبط با بدخشان دردو اثر ا. ستین بنام های « سریندیا» و«آسیای داخلی» درج است.در اثر اول شرح مفصلی درباره تاریخ چترال ومستوجه وچگونگی تهاجم بدخشانیان در عصر حاضر به چترال وهمچنان ارقام باستان شناسی تاریخی واخان وجود دارد.
در اثر دوم درباره تاثیرات سیاسی چین بالای شغنان وبدخشان تشریحات صورت گرفته وراه های مواصلاتی تاریخی را از چین به بخارا از طریق کنار رودخانه پنج توضیح میدارد.
شرق شناسی روسیه در تدقیق وپژوهش تاریخ بدخشان سهمی بسزایی داشته است. ی.مینایف عالم شرق شناس روسیه در اوایل سالهای هشتاد سده نزدهم بااستفاده وتحلیل از منابع موجود اثری زیر عنوان « معلومات درباره کشور های منطقه علیای آمودریا» نوشت که درسال ۱۸۷۹ درسنت پیترزبورگ به نشر رسیده ودرآن معلومات مبسوط درباره بدخشان وجوددارد.نخستین اثر تاریخی در ارتباط با تاریخ بدخشان رساله یی بود که توسط و.و.بارتولد در سال ۱۹۱۰ در « دایرت المعارف اسلام» زیر کلیمه بدخشان نگاشته شده ودرآنجا تاریخ بدخشان صرف تاسال ۱۸۷۳ (تسخیر بدخشان توسط قبایل افغان) شرح یافته ،اما دوره پس ازسال ۱۶۴۹ ( تسخیر بدخشان توسط اقوام اوزبیک) کمتر تشریح شده است.البته این یک امر مسلم است ،زیرا هنگامیکه بارتولد این اثر را تهیه مینمود ،به منابع نه چندان زیادی دسترسی داشت.
در سال ۱۹۷۴ت.گ.ابایف رساله یی بنام « شرح تاریخ بدخشان» در شهر تاشکند نشر کرده ودرآن برمبنای معلومات منابع شرق، مواد آرشیف ومواد مفصل فرهنگی اطلاعات مربوط بجوانب هستی بدخشان راجمعبندی وتصنیف نمود.دراین رساله مناسبات اجتماعی واقتصادی این کشور و روابط خارجی بدخشان در نیمه دوم سده نزدهم به بررسی گرفته میشود.
منبع دیگریکه درآن وقایع بدخشان ثبت شده اثر ب.ا.احمدوف است که در سال ۱۹۸۲ در تاشکند نشر یافته ودر آن به ویژه مناسبات میان خاندان میر یاربیک خان حکمران بدخشان وحکمرانان بلخ بررسی میشود.دراثر ن.ل.لوژیتسکی که درسال ۱۹۸۶ درمسکو به چاپ رسید ،معلومات ضمنی در باره مناسبات بدخشان وچترال در سده نزدهم درج گردیده است.شرق شناسی روسیه برای اینکه تحقیقات وپژوهش های همه جانبه را درباره تاریخ بدخشان انجام داده باشد،سعی ورزیده تا ازمنابع اصلی ودست اول استفاده نماید .بنا برآن در سال ۱۹۵۹ تا ریخ بدخشان به اهتمام ا.ن.بولدریف در دانشگاه دولتی لینینگرادبا شمار اندک به چاپ رسید.این کتاب در حقیقت امر همان تاریخ قدیم بدخشان است که به زبان پارسی به خط نستعلیق به شیوه نوشتاری شکست تحریر یافته ،نقل اصلی آن در کتابخانه آثار خطی انستیتوت شرق شناسی روسیه در بخش لنینگراد حفظ است واز روی آن عکس برداری وتکثیر شده است.
برای نخستین بار از موجودیت این اثر درمحافل علمی وفرهنگی روسیه در سال ۱۹۱۵ آگاهی بدست آمد.در سال ۱۹۱۳ یک نسخه خطی تاریخ بدخشان درفرغانه کشف شدوپس ازآن معلوم گردیدکه بنام تاریخ بدخشان دو اثر وجوددارد: یکی در قوقند ودیگری در اندیجان پیدا شد.اولی را شخصی بنام میرزا سنگ محمد بدخشی نگاشته است که سالهای ۱۰۶۸ الی۱۲۲۳ ه.ق.(۱۶۵۷_۱۸۰۹ع.) را در بر میگیرد.
نسخه دوم تاریخ بدخشان دراندیجان نزد شخصی بنام فضل بیک دریافت شد ، که دراین کتاب نه تنها نسخه خطی سنگ محمد موجود بود بلکه دوام تاریخ بدخشان تا آغاز سده بیستم رااحتوا مینمودو توسط شخص مالک کتاب یعنی میرزا فضل بیک سرخ افسر که سالی چند در بدخشان میزیسته تحریریافته بود.میرزا فضل بیک دوام تاریخ بدخشان رابعداز میرزا سنگ محمد بدخشی تا سال ۱۳۲۵ ه.ق.(۱۹۰۷ع.) در شهر آش نوشته وتکمیل نموده است.
بدین ترتیب کتاب تاریخ بدخشان توسط دو میرزا به خط شکست نستعلیق نوشته شده و اکنون در کتابخانه آثار خطی عتیقه در انستیتوت شرق شناسی شهر سنت پیترزبورگ قرار دارد.درین کتاب نشان داده میشود که بدخشان پیش از تهاجم واستیلای قبایل افغان به این سرزمین کشور آزادومستقل بوده است.
ترجمه این کتاب بزبان روسی نیز موجوداست .چون خوانش این اثر به خط شکست نستعلیق برای خوانندگان خالی از اشکال نیست،نخست میخواستم آنرا اززبان روسی به زبان فارسی برگردانم اما بعد متوجه شدم که متن کتاب بزبان روان وخیلی زیبای سده های ۱۷-۱۹ میهن مان تحریر یافته که خواندن آن به خوانندگان عزیز خیلی خوش آیندوسهل خواهدبود.صرف من کاری انجام داده ام که آنرا ازخط شکست نستعلیق با استفاده از متن روسی به خط چاپی عادی فارسی برگردانم.برخی اشکالی که در نوشتاری وخوانش آن بچشم میخورد آنرا ازروی نسخه روسی بررسی نموده حل ساختم.
اکنون دراینجا موضوعاتی راکه در تاریخ بدخشان بازتاب یافته اند بصورت فشرده واجمال تذکر میدهیم.ساحه خاک، وسعت وسرحدات بدخشان در نتیجه جنگ های تهاجمی که اکثرا با چپاول مردم واشغال ویسرای جنگی همراه بود،گاه گاهی دستخوش تغیر میگردید.درعصر شگوفایی وترقی بدخشان به این مرز ها محدود بود: از سوی جنوب به سلسله کوه های هندوکش،از شرق کوهستان پامیر ومرز های چترال،از شمال دریای آمو وازغرب مرزهای قطغن مناطق خانان اوزبیک. حکمرانان مناطق کوهستانی سواحل رودخانه پنج چون روشان ،شغنان و واخان (که اکنون در ساحه قلمروی ولایت خودمختار بدخشان کوهی جمهوری تاجیکستان قراردارد) به امیران بدخشان تابع بودندوبه آنها باج وخراج میپرداختند.
ترکیب قومی بدخشان چنان است که اکثریت مردم آن تاجیک بوده وبه زمینداری و زراعت اشتغال دارند.گروه اتنیکی اوزبیک نیز دربدخشان وجود دارند که اساسا مردمان کوچی ومالدار بوده وبه زمینداری نیز سروکار دارند.قوم اوزبیک بیشترشان به قبیله قطغنی،قارلیغ،بورکیاوایتمات تعلق داشتند.درمناطق کوهستانی بدخشان شمالی گروه های نژادی ایرانی زبان چون وخی ها،اشکاشمی ها روشانی ها،شغنانی ها وغیره حیات بسرمیبرند.هزاره ها ،بلوچ ها ،قلماق ها وکاشغری ها نیز در قلمروی امرای بدخشان سکونت داشتند.کاشغری ها عمدتا در فیض آباد ونواحی آن مسکن گزین بودند.دراین جا ازافغان ها نام برده نشده( که تعداد آنها در ابتدادر بدخشان ناچیز بود،اما پس از الحاق بدخشان به کشور افغانستان در اثر سیاست حکومات افغان مبنی بر نقل مکان قبایل افغان به مناطق حاصل خیز اشغالی به شمار آنها افزوده شد) .در بدخشان اقلیت قیرغیز نیز سکونت داشتند.
دراین اثر تاریخی اطلاعاتی باارزشی درباره زبان های بدخشان درج است.مردم وگروه های نژادی که دراین کشور زندگی میکردند،تا کنون زبان های خودراحفظ نمودند «باشندگان شغنان ،روشان، واخان،اشکاشم،سنگلیچ ودیگران به زبان های گوناگون ،به لهجه های مختلف و شیوه های متمایز سخن میگویند.ولی زبان مشترک شان هنگام صحبت با یک دیگرزبان فارسی است» .دراین جا منظوراز زبان فارسی لهجه بدخشی فارسی دری است که در نبشته تاریخ بدخشان ویژگی آن کاملا مشهود است.
دراین کتاب تاریخی معلومات مهمی در باره مذاهب بدخشان بازتاب یافته است.اهل سنت دربدخشان حسب معمول در وادی های هموار وحاصل خیز و اهل تشیع و پیروان مذهب اسماعیلیه در مناطق کوهی سکونت داشتند.چون امیران کشور بدخشان همه اهل سنت بودند ،بنابرآن از روی تعصب پیروان سایر مذاهب رابه مناطق دوردست میراندند.
زندگی اقتصادی مردم بدخشان نیز دراین اثر بصورت روشن تبلور یافته است.منابعی که عواید دولت ازآن بدست می آمد عبارت بود از: مالیه زمین وحاصلات زمین از دهقانان ومالیه مواشی از کوچیان مالدار،عواید استفاده از معادن لاجورد،لعل وطلا که در حوزه دریای کوکچه وساحل راست رودخانه پنج موقعیت دارد.
معادن قیمتی بدخشان نه تنها به کشورهای همسایه بلکه به سایر کشور ها وچین صادر میشد.گفته میشود که لاجورد در چین از ارزش ویژه یی برخوردار بود.عواید فروش لاجورد به خزانه امیر وارد میشد.ازعواید دیگری دولتی غنایم واسیران جنگ بود که در اثر تهاجم به همسایگان وغارت ملک ودارایی آنهابدست می آمد.چنانچه درسال ۱۱۶۵ ه.ق.(۱۷۵۱ ع.) امیر سلطان شاه دراثر حمله به چترال
از آنجا پانزده هزار غلام رابا خود به فیض آباد آورد .این باجگیری از پیروان مذهب اسماعیلیه چترال وساحل راست رودخانه پنج کمافی السابق زیر پوشش دفاع از اسلام ومبارزه باالحادصورت میگرفت.
در باره اشکال زمینداری فیودالی اطلاعاتی وجود ندارد.درتاریخ بدخشان تنها از زمین های « جاگیری» و اوقاف نام برده شده ،مگر این موضوع ونظم زمینداری واستفاده از زمین در دیگر منابع مربوط به تاریخ و فرهنگ بدخشان بصورت مفصل شرح یافته است.
بدون شک نکته ارزشمندی که درمحتوای تاریخ بدخشان به نظر میرسد،شرح قدرت نظامی ولشکری امیران بدخشان است،بویژه معلومات تاریخی درباره وقایع سیاسی بدخشان که زندگی سیاسی این کشوررا هنگام الحاق آن به دولت افغانستان در سال ۱۸۷۳ در زمان پادشاهی امیر شیرعلی خان ،دوره جنگ دوم افغان وانگلیس وتلاش امیر مظفرخان امیر بخارابخاطر الحاق بدخشان به بخارا درسالهای۱۸۸۰-۱۸۸۱ ع. منعکس میسازد ،از اهمیت شایانی برخوردار است.
قرار معلوم آخرین امیر مستقل بدخشان آزاد میر محمود خان بود که درسال۱۸۷۳ قوای نظامی او
توسط سردار نایب علم خان حکمران افغانی مزارشریف شکست خورد.میر محمود خان بوسیله عساکر افغان اسیر ودرتاشقرغان زندانی شدومیرعالم پسر شاه سلیمان بیک بحیث حکمران تعین گردید.در سال ۱۸۷۴ میرعالم خان از امیران افغان اطاعت نکرده بدخشان را کشور مستقل اعلان نمود،مگراز قوای نایب علم خان شکست خورده به بخارا فرار کرد.امااعلان استقلال بدخشان دراین دوره وفرار میرعالم خان به بخارا مشکوک است ،زیرا در سراج التواریخ جلد دوم فتح دو باره بدخشان توسط افغان ها ذکر نشده است.
در زمان جنگ دوم افغان و انگلیس هنگامیکه شماری ازشهر های افغانستان توسط قوای بریتانیا اشغال شده وحکومت مرکزی ازبین رفته بود،بار دیگر بدخشان ازافغانستان مجزا گردیده ونیروهای افغانی درهم کوبیده شد. باباخان پسر نصرالله خان بحیث امیر بدخشان مستقل بر تخت حکمرانی جلوس نمود.آنچنانکه تاریخ بدخشان توضیح میداردباباخان پس از مدتی از امارت بدخشان خلع شد وشهزاده حسن پسرمیر شاه به تخت امارت نشست.
در زمان این شهزاده جنگ های داخلی در بدخشان آغاز گردید ومیان شهزاده حسن ومحمد عمر خان حکمران رستاق تشنج پیداشد که در زور آزمایی برد به طرف محمد عمر خان بود.دراین هنگام امیر مظفر امیر بخارابا استفاده از وضع بحرانی میخواست بدخشان را متصرف شود،بدین منظور میر عالم خان پسر سلیمان بیک امیر اسبق بدخشان راکه در بخا را فراری بود ،باسلاح وپول تجهیز نموده وهدایت دادکه در بدخشان مداخله کند .او متیقین بود که میر عالم خان پس از فتح بدخشان از وی تابعیت خواهد کرد. شهزاده حسن از ترس آنکه مبادا تخت امارت را ازدست بدهد ،میر عالم خان را در سرحد ملاقات نمود.چون میر عالم خان برادر مادری شهزاده حسن بود،آنها به توافق رسیدند.میر عالم خان در بدل کمک نظامی به برادرش درمقابله بامحمد عمر خان حاکم یاغی رستاق به حکومت کشم تعین شد. رستاق بعد از محاصره طولانی فتح شد،محمد عمرخان از بدخشان فرار نموده به کولاب رفت ،درمنطقه تحت فرمانروایی امیر بخارا پناهنده شد.
دراین کتاب تاریخ معلومات مفصل درباره اقامت امیر آینده افغانستان عبد الرحمان خان در قلمروی بدخشان وجوددارد که از ترکستان روسی به آنجا فرار نموده بود.در سال ۱۸۷۹ محمد عمر خان حکمران اسبق رستاق که قبلا به کولاب گریخته با عبدالرحمان خان پیوسته بود،پس ازتسخیر بدخشان توسط عبدالرحمان خان،بحیث حکمران بدخشان تعین شد.
قرار شواهد امیر مظفر خان امیر بخارادر سالهای ۱۸۸۰-۱۸۸۱ برای آخرین بارتلاش نمودتا بدخشان را به ساحه کشور خود ملحق سازد ،بنابرآن امیرعالم خان پسر شاه سلیمان بیک نظر به مشوره وهدایت اواز رودخانه پنج گذشته ودر دشت خیرآباد باقوای محمدعمرخان حکمران افغانی بدخشان ملاقی شده ،اوراشکست داد وفیض آبادرا متصرف شد.
امیر عبدالرحمان خان به سرکردگی سردار عبدالله جان از خان آباد نیروی نظامی تازه دم به بدخشان فرستاد.درنتیجه پس از جنگ خونین میرعالم خان شکست خورد وسردار عبدالله جان از طرف امیرعبدالرحمان خان به حکومت بدخشان مقرر شده واین کشور مستقل وآزاد کوهستانی که دجریان چندین سده استقلال خودرا در برابر تهاجم وحملات وحشیانه امیران قبایل افغان حفظ نموده بود،بصورت کل وجبری به قلمروی افغانستان الحاق گردید.
آنگونه که دراین منبع تاریخی ذکر میشود،زندگی وفعالیت فرهنگی در بدخشان مستقل بصورت کل در فیض آباد در خانواده های حکمرانان واشراف ومتنفذین متمرکز بود.نفوس اصلی فیض آباد بدون مهاجرین ومسافرین در سده هجدهم به دوازده هزار خانواده میرسید.به عقیده نژادشناسان در آن زمان در هر خانواده بطور اوسط چهار یا پنج نفر شامل بود.بنابرآن نفوس فیض آباد درسده هجدهم به ۴۸ تا ۶۰ هزار نفر میرسید.
در بدخشان سرایش اشعار ستایشی ومدح سرایی که ازمکتب وسبک اسلامی هندوستان متاثر بود،درمدارج عالی وکمال قرارداشت.مشهورترین شاعر وسخنسرای بدخشان درنیمه دوم سده هجدهم عالیقدر جناب عبدالرحمان آخوند بود که درعصر امارت امیرسلطان شاه میزیست وشاعر دربارش بود. در شهر فیض آباد مرکز امارت بدخشان چندین مدرسه ومکتب فعالیت داشت که در آنها برای تدریس علماوفقها ازهندوستان دعوت میشد.
تاریخ بدخشان بزبان شکر ریز پارسی محلی به قلم میرزا سنگ محمد بدخشی ومیرزا فضل بیک سرخ افسر نگاشته شده که بگمان اغلب در آن زمان زبان نوشتاری نه تنها در بدخشان بلکه درتمام قلمروی سیطره زبان پارسی در آسیای میانه انکشاف نیافته بود.تاریخ بدخشان یکی از نخستین اثر نوشتاری است که درآن گفتار عامیانه بکار رفته است.این اثر که با آیات قرآن مجید ،اشعار شعرای پیشین چون سعدی ،حافظ وهمچنان اشعار خود نویسندگان آمیخته است که یکی از یادگار های بس مهم تاریخی وفرهنگی سرزمین بدخشان بشمار میرود. باید گفت که تاریخ بدخشان یگانه اثر یادگاری است که تا زمان ما باقی مانده ونه تنها معلومات گرانبهادرباره تاریخ سیاسی بدخشان ارایه میکند بلکه مواد مستنددرباره ترکیب قومی ودینی مردم بدخشان وحیات اجتماعی و فرهنگی این کشوررا دربر دارد. بنابرآن شناسایی با این کتاب پخش وتکثیر واستفاده ازآن در پیشرفت دانش دراین عرصه تاثیر بسزایی دارد.
منابع:
تاریخ بدخشان، اداره انتشارات «ادبیات خاور» فرهنگستان علوم روسیه، مسکو ۱۹۹۷.
نویسندگان: ا.ن.بولدریف، س.ی.گریگورییف.
مسکو ۱۵ مارچ ۲۰۱۳ ترسایی
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
| zia Hafizi | 17.03.2024 - 07:24 | ||
دوست ورجاوندم روند عزیز ای کاش به گونه جزوه یا کتاب مستقل اقبال چاپ می یافت. خیلی خوب می شد. ممنون زحمات شما | |||
| محمدادریس | 09.01.2023 - 14:20 | ||
سلام خیلی معلومات مفید بود، اگر پیرامون خانواده های بزرگ بدخشان اسبق معلومات دهید خورسند میشوم | |||
| ذبیح الله آرین پور | 10.02.2022 - 06:48 | ||
ادامه نوشته قبلی ... که از آنجا لعل برون شد یعنی در سال ۱۳۰ هجری مقارن با دوره خلافت امویان شام نام بدخشان یا ساحت لعل ها را بخود گرفت تاحالا و ایرانی ها یا پارس ها هم بعد ها ساحات نزدیک به دریای خزر را مازندران نامیدند که نباید اشتباه شود با مازندران اصلی و باستانی که همین بدخشان است و در شاهنامه فردوسی هم یاد شده و هدف فردوسی و یا هم مازندران شاهنامه همین بدخشان است و دریای آمو هم که ۲۵۰۰ کیلو متر طول دارد سرچشمه اش بدخشان است که از کوه پامیر بدخشان شروع به دریای خزر می رسیده تا زمان چنگیز خان مغول یعنی ۸۰۰ سال قبل مسیر اش را چنگیز خان تغییر داده و حالا آب آمو از بین کشور های ترکمنستان و ازبکستان می گذرد به طول ۱۳۰۰ کیلومتر و به دریاچه آرال یا خوارزم می ریزد و ۱۲۰۰ کیلومتر از دریای آمو هنوز هم از کشور خود مان می گذزد و باید بدانیم که بدخشان در سال ۱۸۹۶ توسط دو استمعار بزرگ در زمان عبدالرحمن خان بدون هیچ پرسان و ریفراندوم یا همه پرسی تقسیم شد و نیمه زیاد اش به مساحت ۶۴ هزار کیلومتر مربع با مرکزیت شهر "خاروغ " که حالا بنام بدخشان خود مختار کوهی یاد میشود و مربوط تاجیکستان است در آنوقت مربوط به امارت بخارا تحت الحمایه روسیه تزاری قرار گرفت و بدخشان ما که ۴۵۴۵۴ کیلو متر مربع است در آنوقت مربوط شد به امارت کابل و یا حاکم کابل تحت الحمایه انگلیس و حالا هم بدخشان با مرکزیت شهر زیبای فیض آباد با ۲۸ واحد اداری یک ساحت بزرگ و پرنفوس بحساب میاید و در قسمت شمال شرق کشور ما چسبیده به کوه های هندوکش یا " اندیکیس" و یا [ ] " قفقاز هندی" قرار دارد و با کشور های چین و پاکستان و تاجیکستان هم مرز می باشد که شهرت بدخشان در ادبیات جهان و بطور اخص در ادبیات و زبان فارسی دری یا لسان آریانا بیشتر بخاطر احجار کریمه آن است و لعل بدخشان در قرون وسطی در سرتاسر جهان اسلام شهرت بسزای داشته است. و در اخیر بقول از حماسه سرای بزرگ جهان، جکاد سخن و سروش شعر دری، حکیم ابوللقاسم فردوسی: دگر از در بلخ تا بد خشان همین است از این پادشاهی نشان | |||
| ذبیح الله آرین پور | 10.02.2022 - 06:13 | ||
بدخشان از لاله گون فضای خزر تا پرند رود ای خاک لعل خیز بدخشان ترا درود اگر به تاریخ واقعی و تحلیلی بدخشان که تحریف یا شماتیک و غلو نشده باشد سرک بکشیم البته بدور از کتمان و اغماض باز می بینیم که بدخشان کهن و تاریخی تا دیر زمانی مربوط به هیچ کشوری نبوده و کم از کم تا جایی به مدت ۱۰۰۰ سال خود مختاری خودش را حفظ نموده و یک منطقهء غنی بوده و مردمان ادیب، فرهیخته، باسواد، شاعر، سوار کار، سلحشور، آزادی خواه، وطن پرور و خدا پرست داشته است و بر علاوه مردمان بومی مهاجرین زیادی هم در بدخشان زنده گی می کرده و تا همین دم هم زنده گی می کنند چون یک منطقهء مهاجر پذیر هم بوده گرچه که اکثریت مردم یا خلق بدخشان تاجیک اند و به فارسی دری صحبت می کنتد ولی هیچ گاهی مسائل همچو تبعیض نژادی، نپوتیزم قومی یا زبانی و حتی مذهبی در بدخشان وجود نداشته و تا حالا هم همانطور است که قبلن بوده و بدخشان محل زنده گی شاعر معروف کشور ما حکیم ناصر خسرو بلخی بوده و محل تولد زرتشت دانشمند نامی و مشهور عصر باستان و فریدون معروف ترین شاه اساطیری و مئتولوژی ملی سرزمین ما که در شاهنامه فردوسی از او به کرات یاد شده است و همچنان محل تولد خسرو انوشیروان مقتدر ترین شاه عصر ساسانی دولت شاهنشاهی پارس که در عصر او پیامبر اسلام متولد شده است و بعضی از قسمت های بدخشان تا ۴ هزار متر از سطح دریا یا بحر ارتفاع دارد و در سالیان اخیر از ۷۵ ملیارد متر مکعب منابع آبی کشور ما ۵۳ در صد اش را بدخشان تامین می کند که قبلن جغرافیا و مساحت بدخشان از یک سو تا سیر دریا یا فرارود نزدیک به کشور قرغیزستان و از یک سو هم تا دامنه های بخارا می رسیده و از سوی دیگر هم تا نزدیک های سمنگان، در ضمن منطقهء چترار و نیم کشمیر و همهء گلگیت و پیرامون کوه های پامیر که ۷۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و پامیر به ارتفاع ۷۸۹۹ متر با قله بلند اش بنام نوشاخ و چندین منطقهء از چین نیز مربوط خاک بدخشان می شده که در قدیم ها بدخشان به زبان "آریک" یا همان مادر زبان عصر باستانی اقوام آریایی و مردمان آریانا در کتاب اوستا بنام های راگا و ری یاده شده است و مازندران و بهارستان هم نام های دیگری از بدخشان بوده در کتب تاریخی و حتی در شاهنامه فردوسی البته بعد از زلزله در ختلان ... | |||
| سلطان آرین پور الفارسی | 03.12.2021 - 18:08 | ||
سپاس و تشکر فراوان از جناب استاد گرامی بابت این همه معلومات ممتد شان در مورد بدخشان در ضمن باید بگویم که در دو نبشته و یا هم در دو نگرش سادهء من چند جای دیدم که نادرست تایپ شده است بعضی از جملات امید است نادیده بگیرید چون اشتباه تایپی بوده و با تاسف که بعد از مشاهده امکان ویرایش اش وجود نداشت که نمی دانم چرا به هر روی بابت این مهم معذور بدارید. در ضمن باید یادآور شوم که از جمله شاعران نام دار بدخشان در سبک هندی, مولانا محمد ارباب(محزون)کشمی بدخشانی از دهکدهء کنگورچی شهرستان کشم و اصلن متولد آنسوی آمو دریا، فرزند مولانا بدل بیک است و همچنان پسر اش مولانا محمد عمر (حسرت) کشمی می باشد که هر دو صاحب دیوان اند و بنام های هر دو شان مکاتب رسمی و دولتی در بدخشان وجود دارد و این دو شاعر معروف در قرن ۱۹ میلادی می زیستند. وها یک نام بدخشان هم (ری) بوده در قدیم و چیگل نام بدخشان نبوده اصلن چون چیگل جای دیگری بوده نه بدخشان که حتی حافظ شاعر دری زبان و بسا شاعران فارسی زبان و نامی دیگری هم از آن یاد کرده است و دو شخصیت انقلابی، مبارز، نترس و ابطال بدخشان هم که همیشه نام شان در تاریخ مبارزاتی و آزادی خواهان سرزمین بدخشان به خط زرین باقی خواهد ماند یکی مولانا بحر الدین باعث است از ناحیهء درواز بدخشان و یکی هم استاد حاجی نسیم کشمی از ناحیهء نمازگاهء شهرستان کشم بدخشان، که یاد و نام هر دو شان گرامی و تا ابد جاوید باد. بامهر | |||
| سلطان آرین پور الفارسی | 02.11.2021 - 15:27 | ||
باقی نبشته قبلی ..... تا دامنه های بخارا می رسیده و از سوی دیگر هم تا نزدیک های سمنگان و از سوی دیگر هم چترار و نیم کشمیر و همه ی گلگیت و پیرامون کوه پامیر که ۷۰ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد و پامیر به ارتفاع ۷۸۹۹ متر با بلند ترین قله اش بنام نوشاخ و چندین منطقه ی از چین مربوط خاک بدخشان می شده که بنام های راگا و مازندران و بهارستان و بدخشان یاد شده در کتب تاریخی و حتی در شاهنامه فردوسی البته بعد از سال ۱۳۰ هجری نام بدخشان یا ساحت لعل ها را بخود گرفت تاحالا البته بعد زلزله معروف که در ختلان صورت و از آن محل لعل بدر شد در زمان خلافت اموی ها و ایرانی ها هم بعد ها ساحات نزدیک به دریای خزر را مازندران نامیدند که اشتباه نشود با مازندران اصلی و باستانی که همین بدخشان است و در شاهنامه فردوسی هم یاد شده که هدف فردوسی و یا هم مازندران شاهنامه هم همین بدخشان است و دریای آمو هم که ۲۵۰۰ کیلو متر طول دارد سرچشمه اش بدخشان است که از کوه پامیر بدخشان شروع به دریای خزر می رسیده تا زمان چنگیز خان یعنی ۸۰۰ سال قبل مسیر اش را چنگیز خان تغییر داده و حالا آب آمو از بین ترکمنستان و ازبکستان به طول ۱۳۰۰ کیلومتر به دریاچه آرال یا خوارزم می ریزد و ۱۲۰۰ کیلومتر از دریای آمو حالا هم در بین خاک کشور خود مان قرار دارد و در حرکت است. | |||
| سلطان آرین پور الفارسی | 02.11.2021 - 14:20 | ||
در پیوند این نبشته می خواهم چند جمله بنویسم بدخشان بطور کل و اساسی در سال ۱۸۹۶ مربوط امارت کابل شد که دست نشانده انگلیس بود حاکم اش یعنی همان عبدالرحمن خان فراری و نوکر انگلیس که یک مدت در آسیای میانه تحت فرمان روسیه تزاری با کافمن یکجا بود و یک مدت هم در بدخشان قائم بود از ترس کاکایش امیرشیر علی خان بعد از اینکه بقدرت رسید چندین هزاز بدخشانی را از بین برد و شاهان درواز را به کاپیسا منتقل یا به اجبار کوچ داد که بطور مثال جاوید کوهستانی و استاد صبور فرید و وو هم از بازمانده گان همان کوچیده گان اجباری استند و این پارچه شدن بدخشان در تبانی روسیه کثیف و انگلیس حرام زاده صورت گرفت و به نفع عبدالرحمن خان نوکر تمام شد و و بدخشان مربوط امارت کابل و یا حاکم کابل تحت الحمایه انگلیس قرار گرفت که اگر به تاریخ واقعی و تحلیلی این منطقه که تحریف نشده باشد سرک بکشیم البته بدور از کتمان و یا اغماض و یا غلو و شماتیک سازی باز می بینیم که بدخشان کهن و تاریخی هیچ گاهی مربوط هیچ کشوری نبوده و کم از کم به مدت ۱۰۰۰ سال خود مختاری خودش را حفظ کرده است و یک منطقه غنی بوده و مردمان ادیب و فرهیخته و باسواد و سوار کار سلحشور و آزادی خواه و وطن پرور و خدا پرست داشته است و بر علاوه مردمان بومی مهاجرین زیاد هم در بدخشان زنده گی می کرده و تا حالا هم زنده گی می کنند چون یک منطقه مهاجر پذیر هم بوده و هیچ گاهی مسائل تبعیض نژادی قومی و زبانی و مذهبی در بدخشان وجود نداشته تا حالا هم همانطور است که قبلن بوده و بدخشان محل زنده گی شاعر معروف کشور ما حکیم ناصر خسرو بلخی بوده و محل تولد زرتشت دانشمند نامی و مشهور عصر باستان و فریدون معروف ترین شاه اساطیری مئتولوژی ملی سرزمین ما که در شاهنامه فردوسی از او به کرات یاد شده است و همچنان محل تولد خسرو انوشیروان عادل مقتدر ترین شاه عصر ساسانی که در عصر او ناجی بشر و پیامبر گرامی اسلام متولد شده است که بعضی از قسمت های بدخشان ۴ هزار متر از سطح دریا یا بحر ارتفاع دارد و در این سال ها ۵۳ در صد آب کشور ما را تامین می کند که قبلن جغرافیا و مساحت بدخشان از یک سو تا سیر دریا یا فرارود نزدیک به کشور قرغیزستان و از یک سو هم تا دامنه های بخارا می رسیده و .... | |||
| صفی الله همدرد | 24.02.2021 - 05:41 | ||
در مورد نام قدیمی بدخشان در منابع تورکی به نام چیگیل امده اشاره دارید یا خیر | |||
| فضل الله نوری | 18.11.2020 - 05:28 | ||
جهان سپاس ازشما جناب استاد گرامی انشا الله که درهمه عرصه های زندگی تان استوار بوده باشین روی پایان نامه نگاه مختصر به بدخشان کارمیکنم ازشما میخواهم درموردولسوالی درایم بدخشان برایم معلومات ارایه فرماید باتشکر | |||
| عبدالقدیم رسولی | 09.09.2020 - 07:02 | ||
خیلی سودمند و مفید بود. | |||
| بشیر احمد | 19.07.2020 - 08:54 | ||
سلام و عرض ادب خدمت مدیر این سایت بسیار مهم ، روی یک پایان نامه کار میکنم امید است در مورد وضعیت اقتصادی و اجتماعی درواز برایم معلومات ارائه فرمائید bashirahmadbahin2019@gmail.com | |||
| فهیم وفا | 12.06.2020 - 06:48 | ||
با تشکر از شما جناب آغای روند. معلومات ارزنده‌ی بود پیرامون تاریخ سیاسی بدخشان، اما در هیچ جای این نبشته پیرامون اسم بدخشان صحبت نشده که چرا به این نام و از چی زمانی نام‌گذاری شده است؟ | |||
| معظم بیگ اکرمي | 14.04.2020 - 00:00 | ||
ضمن تشکروقدردانی ازشما جناب آقای روند؛ الحق والانصاف؛ باید اظهارکرد که معلومات ارزنده ی در ارتباط به استان زیبای بنام بدخشان نویشتید، واقعاَ ارزش خواندن را داشت، من که به عنوان یک بدخشانی خیلی چیزی های که نمی دانستم از خواندن مقاله ارزشمندشما توانستم در غنای معلومات خویش بیفزایم، واقعاَممنونم. بایدیادآورشوم که یک دهکده دیگری بنام غومی شاخدره نیزازجمله دهکده های این استان است. | |||
| اویستا | 19.08.2019 - 11:11 | ||
اقوام عمده بدخشان عبارتند از تاجیک، ترک، هزاره و باقی اقوام. ترک‌ها به باور بارتولد مستشرق روسی قبل از گسترش اسلام در این نواحی که قرن هفتم و هشتم میلادی میشود، بوده و زندگی می‌کرده است. این طایفه‌ای از ترک‌ها بیشتر مربوط به دو قوم آن که عبارت از سر قرلوق‌ها و خلج‌ها است، میشود. بعد از آن هزاره‌ها است که در زمان امیر تیمور در نواحی خلم بدخشان زندگی می‌کرده است. ۳۰۰ تن از این هزاره در جمع سپاهیان تیمور پیوسته بودند و در ظفرنامه تیموری نیز بیان شده است. بابر در توزک بابری هم از هزاره‌های بدخشان یاد کرده است که در جمع سپاهیان او نیز بوده است. | |||
| زاهد | 18.08.2019 - 09:54 | ||
بسیارعالی نوشتین | |||
| سید باقر | 23.04.2019 - 06:11 | ||
سلام جناب رحمت الله روند بنده مشغول پایان نامه هستم تحت عنوان تاریخ فرهنگ و تمدن بدخشان نیاز منبع دارم امیدوارم راهنمایی بفرمائید. | |||
| میر عزیز امینی | 03.03.2019 - 03:52 | ||
مدتی است که ما را از مطالب مفید تان بی نصیب نمودید، امید است این مطالب بازهم منتشر شود! | |||
| میر عزیز امینی | 04.02.2019 - 07:06 | ||
گاه و بی گاه اگر فرصت شود به این سایت سر می‌زنم و از مطالب شما برادر استفاده میکنم، در پناه خدا باشید، اگر مطالب مستند نقل شود بهتر و مفید تر است و سلام علی اهل لا اله الا الله! | |||
| میرزامحمد «شمس» | 18.10.2018 - 04:29 | ||
یک جهان سپاس از معلومات تان . بدخشانم بدخشانت بنازم .دیار سبز وشادانت بنازم .بدخشان خرم وزیبا دیار علم پرور وفرهنگ است . | |||
| گل غتی خیری | 02.10.2018 - 07:38 | ||
خداوندخیرنصیب تان کنندمن از ولایت سمنگان هستم علاقمند هستم درمورد ولایات افغانستان معلومات دقیق داشته باشم ازینکه بدخشان را به معرفی گرفتید جهان سپاس اگردرمورد آثارتاریخی بدخشان معلومات بدهید خیلی های خرسند میشوم . بااحترم خیری | |||
| مصطفی مجددی | 18.07.2018 - 10:00 | ||
جهان سپاس فرراوان از شما بسیار یک معلومات مفید و موثر ارایه نمودید | |||
| سروش | 14.07.2018 - 07:29 | ||
جهان سپاس از معلومات مفیدتان. | |||
| نویدی | 27.04.2018 - 06:41 | ||
از دیرباز فرهنگ وادبیات ایران وافغانستان یکی بوده است . ولی با نقشه های استعمارگران این دو کشور از هم جدا شدند. شیخ شیراز ، شیخ اجل سعدی (ره) گوید : اگر شبها همه قدر بودی ، شب قدر بی قدر بودی گرسنگ همه لعل بدخشان بودی پس قیمت لعل وسنگ یکسان بودی | |||
| اردند بدخشی | 06.02.2018 - 18:01 | ||
معلومات مفیدہ دریک صفحہ | |||
| ع. م. سیرخراسانی | 15.11.2017 - 06:52 | ||
دارم وطن که مخزن علم وهنربود،آنرامکان دربه کوه و کمربود،آن زرمزورکه بود به سراغ،لاجوردزمین نام بدخشان به سربود،بدخشان باوجود همه داشتنی هایش ازچشم ها دور افتاده و بزرگان ونمایندگان بدخشان این آستان باستانی را به فراموشی سپرده اند که بی کفایت ترین انسان هامسوولیت اداره بدخشان دارند باوجود همه داشته این سرزمین در این آستان قطع رجالی دیده می شود. | |||
| احمد | 27.10.2017 - 16:39 | ||
سلام بنده هم از ایران هستم، در پی پژوهش ناصر خسرو بزرگ به یمگان و بدخشان رسیدم، واقعاً آرزو داشتم شرایط امنیتی و فرهنگی به نوعی بود که می توانستم از آنجا بازدید کنم و فاتحه ای بر حجت خراسان بخوانم... ضمناً اینکه ما جزو افغانستان بودیم و یا افغانستان بخشی از ایران امری مبتذل و احمقانه است تاثیر و تاثر متقابل ما و پیشینه فرهنگی مشترک ما عظیم تر است از این حرف ها، به قدری ما از سمرقند و بخارا و بلخ و بدخشان در ادبیات مان شنیدیم که هیچ احساس بیگانگی با هم نداریم و خویشاوندی ما عمیق تر از اینهاست. | |||
| شیر محمد کابلی | 15.10.2017 - 21:15 | ||
خطاب به آقای دکتر خسروآبادی استاد تاریخ دانشگاه ایران بی زحمت شما سرتون توی مملکت خودتان باشد درباره افغانستان اظهارنظر نکنید -تمام کره زمین مال شما ایرانیها بوده بقیه کشورها اصلا وجود نداشته اند از دیوار چین مال شما بوده تا امپراطوری روم باستان و مصر و شمال آفریقا مال شما بوده بقیه کشورها اصلا حساب نمیشن خجالت بکشید از این همه ادعا تمام تمدن ,تاریخ , فرهنگ , مال شما بوده و نه چین و نه هند و نه مصر و نه یونان و نه هیچ کشوری تمدن نداشته همه تمدنها مال شما بوده است . خوب است که حالا شما مثل کشورهایی مثل امریکا - انگلیس - فرانسه - ایتالیا -اسپانیا - آلمان - روسیه - ژاپن نیستید وگرنه دیگه آسمان و زمین را از ادعا وصل میکردید . شما فعلا سرگرم کوروش آریایی اهورا مزدا باشد و خرافات و افسانه های دروغین کاری به افغانستان یا کشورها دیگر نداشته باشید | |||
| امیری | 07.09.2017 - 07:49 | ||
تشکر بسیار روشن گرانه بود مطالب شما بسیار عالی موفق باشید . | |||
| دکتر خسروآبادی استاد تاریخ دانشگاه ایران | 06.08.2017 - 08:35 | ||
با سلام بخشی از اطلاعات داده شده تحریف تاریخی هستند. بدخشان هیچ گاه کشور مستقلی نبوده است بلکه همچون ولایات بلخ و هرات و ولایاتی که امروزه نام آسیای میانه بر آنها نهاده شده همان فرارودان سابق همگی در زمره خاک ایران بوده اند. این مناطق تقریبا هقتصد سال پس از اسلام یعنی هجوم مغولان از ایران جدا شده اما پس از آن نیز به طور کج دار و مریز گهگاهی مجددا به خاک ایران بازگشت داده شده اند. بر طبق اسناد تاریخی که می توانید در تاریخ نامه هرات سیف هروی و نیز روضات الجنات اسفزاری منابع دوره ایلخانی مشاهده کنید افغانستان هیچ گاه این محدوده ها را شامل نشده است اما متاسفانه از قرن نوزدهم که صاحب بلخ و هرات گردیده است تاریخ خود را از این شهرها آ,از می کند و این خلاف نص صریح متون تاریخی است. لطفا در ارائه اطلاعات تاریخی دقت بیشتر بفرمایید. متاسفانه در کتب و وبلاگ های دیگر هم این تحربف ها مرتبا به چشم می خورد. با تشکر | |||
| عبدالخلیل (اسحاقی ) | 03.05.2017 - 06:25 | ||
بسیار زیادتشکر وا قعاا جالب هست من شخصاآافتخار میکنم بنازم ای بدخشان کوهسار آن بد خشان نت بنازم چشمه های آب دریای خرو شانت به راغت دره های سبز وبه پایش در یا چه ها را هست بنازم ای وطن با نعمت آب فرا وا نت تشکر | |||
| محسن | 08.04.2017 - 05:41 | ||
بسیارمعلومات مفیدو ارزنده سپاس از زحمت بی پایان تان محترم واقعآوانمود ساختیدکه بدخشان سرزمین کهن وتاریخی میباشد از زحمت ومعلومات شماقدردانی می نمایم. | |||
| میرعزیز امینی | 13.03.2017 - 06:22 | ||
سلام بر بدخشان و کوهسارانش، سلام بر بدخشان و چشمه های روانش، سلام بر بدخشان و مردم مسلمانش و سلام بر بدخشان و دانشمندانش، بار دیگر درخواستم را ازجناب یوسفی تکرار می کنم که در باره شاه جگ معلومات بیشتر ارائه نمایند، چون بنده کنجکاو شدم که بدانم این روستا در کجای ولسوالی نسی است؟ متشکرم | |||
| میر عزیز امینی | 07.03.2017 - 04:40 | ||
ممنونم از اینکه در مورد بدخشان اطلاعت مفید و ارزشمندی را ارائه نمودید اما من از ولوالی نسی هستم قریه ای به نام شاه جگ نمی شنام لطفا در باره این روستا اطلاعات دقیق تر ترائه نماید. ممنونم. | |||
| رقیب | 28.02.2017 - 07:52 | ||
خیلی مفیدبود | |||
| جواد | 21.02.2017 - 02:11 | ||
تشکر از معلومات ارزنده و مفید تان آرزومند موضوعات مهم در باره بدخشانم | |||
| وثیق | 21.02.2017 - 17:13 | ||
معلومات آموزنده دررابطه به بدخشان،خامه تان نویسا باد | |||
| عبدالصبور حمـــــــــــــــیدی | 21.02.2017 - 18:22 | ||
تشکر از معلومات مفید تان | |||
| عبدالولی | 28.01.2017 - 10:28 | ||
عمریست که بودم بدل ارمان بدخشان صدشکررسیدم بگلستان بدخشان تشکر ازمعلومات تان | |||
| مراد علی خسروی | 02.01.2017 - 11:51 | ||
بدخشان شان تو یک روز بالا میشود آخر - به تعمیر تو یک معمار پیدا میشود آخر تشکر بسیار از اینکه در باره بدخشان که جوهر تاریخ است سخن گفتی | |||
| عادل پویا | 16.10.2016 - 09:45 | ||
از معلومات تان جهان سپاس. | |||
| بیگ زاد والی بدخشان | 29.07.2016 - 05:56 | ||
درهمین روز من بحیث والی بدخشان ایفای وظیفه می کنم.ماه هاست درجستجوی تاریخ جامع این سرزمین بودم خوشبختانه به چنین نوشته ی امروز سرخوردم. | |||
| حسیب الله رسولی | 15.07.2016 - 08:12 | ||
بسیار زیاد تشکر معلومات خیلی مفید بود | |||
| جاوید | 12.06.2016 - 03:30 | ||
بسیار عالی درباره بدخشان گفتی | |||
| مینا بدخشان | 23.02.2016 - 14:48 | ||
سلام,,ممنون از مطالب مفیدتون....من ایرانی هستم با نام خانوادگی بدخشان۰۰دنبال هویت واقعی و اصالتم هستم...لطفا راهنماییم کنید .... جایی خوندم ک مردم بدخشان ب ایران اومدن برای زندگی,,, این مطلب درسته؟؟؟؟؟ لطفا جواب بدید..ممنون میشم | |||
| جلال الدین قیام | 20.02.2016 - 11:01 | ||
تشکر فراوان ازمعلومات تان قلم تان پربارباد. | |||
| بهزاد بدخشان | 10.10.2015 - 13:00 | ||
سلام بسیار مطالب مفیدی بود تشکر میخواستم بدونم بدخشان های ایران که ترکی حرف میزنن از چه نژادی هستن بدخشان های استان مرکزی منظورمه که لهجه فارسی و اصالتن ترکی زبان هستن | |||
| رضا فروزان | 11.10.2015 - 12:17 | ||
ممنون از مطا لب زیبایتان | |||
| صادق عزیزی | 09.08.2015 - 16:26 | ||
بسیارعالی وآموزنده معلومات بدردبخور بود امیدوارم که به این خدمات تان ادامه داده ممنون سازید.تشکر. | |||
| جاوید کریمی | 13.07.2015 - 08:06 | ||
ارزحمت ومعلومات شما قدردانی وتشکری مینمایم خیلی هامعلوما ارزنده وآموزنده را به عرض رساندید با عرض معزرت یک کمی بیشتراگه میشد به معلومات ما بیشترمیفزاید بازهم تشکرمدیون شماهستم | |||
| واصل احمد صمیم | 20.06.2015 - 05:42 | ||
خیلی معلومات موثر ارایه نمودید ممنون تان | |||
| برویز یگانه | 03.05.2014 - 05:19 | ||
تشکر بسیار معلومات موثری بود | |||
| اسماعیلیان | 18.03.2014 - 14:55 | ||
تشکر نهایت ممنون شما هستم .. | |||
| محمدعمراسحق | 08.03.2014 - 06:56 | ||
یک جهان ممنون واقعاآن چیزهایکه من میخواستم دریافتم. | |||
| غلامرضا بدخشانی طرق | 17.11.2013 - 14:12 | ||
مطلب بسیار جالب و کاملی بود به خصوص برای من. | |||
| بهشته عظيمي | 17.11.2013 - 05:36 | ||
جهان سپاس از شما بزرگوار من بينهايت خرسندم كه معلومات خوب در باره بدخشان در يافتم خواهش ميكنم علاقه مند معلومات بيشتر هستم لطفا بنده را كمك كنيد هميشه موفق سربلند باشين | |||
| رحمن شاه | 30.10.2013 - 03:28 | ||
بسیارخوب معلومات مفید ازکوشش تان جهان سپاس که بسیارزحمت کشدی نویسنده محترم به مردم نشان ووانمودساختی بدخشان یک جای مستقل وتارریخ کهن سرزمین شاهران می باشد. | |||
| رحمت الله (یوسفی) | 07.08.2013 - 06:36 | ||
قریه و روستای بنامی (شاه جگ) در شمال شرق ولایت بدخشان ولسوالی نسی دروازقرار دارد که بزرگترین جهل درآن وجود دارد که تاهنوز درتاریخ بدخشان از آن نامگرفته نه شده است | |||
| رحمت الله (یوسفی) | 07.08.2013 - 06:36 | ||
بدخشانئ کوهسارانت بنازم بهر سوی چشمه سانرنت بنازم | |||
| منیر احمد صاحبزاده | 23.05.2013 - 08:28 | ||
تشکر از معلومات شما. | |||
رحمت الله روند