بازگشایی خط آهن در شمال و انکشاف جدید شاهراه ترانزیتی
١٧ جدی (دی) ١٣٩١
پیوسته به گذشته در مسایل اقتصای
تمدید خط آهن درکشورهای آسیای مرکزی باعث انکشاف وتوسعه یک شاهراه جدید ترانزیتی دیگر برای افغانستان ومنطقه خواهد شد.
چندی قبل بازهم بنا برسیاست همیشگی پاکستان گذرگاه تورخم را بروی عبور ومرور حمل ونقل افغان بست که دراثرآن به تعداد هشت نفرازاتباع افغان که در دوطرف سرحد گیر مانده بودند نسبت معازیر صحی وسردی هوا جان های شیرن خویش را ازدست دادند بستن راه ها وبنادر بروی افغانستان سیاستی است که همیش پاکستان ازآن به مقابل افغانستان استفاده میکند ولواگر چندین قرارداد دیگرترانزیتی با پاکستان عقد شده باشد ولی بازهم پاکستان بستن بنادرخویش را به حیث یک وسیله مهم فشاراقتصادی وسیاسی به مقابل افغانستان استفاده خواهد نمود . گرچه مقامات زی صلاح افغانستان باتفاهم نامه های متعدد ترانزیتی که با پاکستان عقد نموده اند امید واراند که اگربحران سیاسی که اکنون کشورما با پاکستان بهبودی حاصل کند ممکن قرارداد ها ی ترانزیتی رامحترم خواهد شمرد ولی آگاهان سیاسی همه متفقاٌبه این نظراند که ابزار فشاراقتصادی پاکستان دروضع نورمال سیاسی بازهم ادامه خواهد داشت برای آنکه پاکستان درست درک کرده که افغانستان کدام چاره دیگریی ندارد به جز اینکه به تقاضاهای سیاسی واقتصادی پاکستان تن دردهد واگرافغانستان بطورجدی می خواهد که فشار اقتصادی پاکستان را بتدریج کم سازد پس بهتراست که توسط یک پلان طویل المدت طرق دیگرراه های ترانزیتی بدیل را جستجوکند تا بتواند این روش مخرب پاکستان را به شکلی ازاشکال خنثی سازد ورنه ما در چنگال قیود اقتصادی پاکستان برای همیش قرار خواهیم داشت.
یکی از اروش موثر اقتصادی که اثرات قیود اقتصادی پاکستان را تا اندازه ائی کمتر خواهد ساخت استفاده راه ترنزیتی از بندر بحری چا بهار درایران است ولی چاه بهار یک تاسیسات بندری جدید است که هنوز هم طوری که شاید وباید تقاضای کشورافغانستان را به این زودی ها بطورکامل جواب داده نمی تواند و تاسیسات بندری چاه بهاربه سه الی چهارسال دیگر ضرورت دارد که بتواند فعالیت بندری خویش رابطور قناعت بخش انجام دهد.
استراتیژی دیگر اقتصادی کشور که حتی المقدور می تواند برای واردات وصادرات اموال اقتصادی افغانستان کمک بزرگی نموده و انتقال مال التجاره را بطور تضمین شده و در یک مقطح زمانی کوتاه وبعد مسافه کمترازطریق راه آهن از سمت شمال بداخل کشور برساند تمدید خط آهن افغانستان به شبکه راه آهن تاجکستان ,قر غیزستان وچین است که اگر این پروژه عملی شود یک شاهراه بزرگ ترانزیتی جدید راه کشائی خواهد شد که نه تنها افغانستان بلکه چندین کشورمنطقه را از نگاه حمل ونقل بهم وصل خواهد نمود و همکاری های نزدیک اقتصادی را بین این کشورها بوجود خواهد آورد.
شاید سوالی در ذهن خوانند گان محترم خلق شود که چطور امکان دارد که تاجکستان به یک شاهراه ترانزیتی حمل ونقل اموال التجاره برای افغانستان تبدیل خواهد شد درصورتی که تاجکستان خود محاط به خشکه وفاقد راه بحری است . درنظر اول این پلان برای خوانندگان محترم یک ادعای بی اساس و شایدغیرعملی جلوه کند ولی برای آنکه ما این پلان را خوبتر توضیح کرده باشیم ابتدا بائیست با اتکاه به چند اعداد وارقام احصائیوی به منظورتشریح این پلان بسنده میشویم وبعد به اصل موضوع خواهیم پرداخت.
اول : چندی قبل طبق احصائیه ای که توسط وزارت تجارت وصنایع نشرشد واردات افغانستان را که از طریق بنادر پاکستان وایران به افغانستان مواصلت میکند به مبلغ شش ملیارد دالروصادرات افغانستان را از طریق بنا در متذکره به یک ملیارد و پنجصد صد ملیون دالر نشان داده است .
دوم : واردات افغانستان به اندازه شش ملیارد دالرکه مشتمل ازتولیدات مختلف اعم صناعتی واستهلاکی است ازهمه کشورهای جهان به شمول کشورهای چین , کوریاه ,جاپان را احتوامیکند , مزید برآن تولیدات از کشورهای اروپاه وهمسایگان ما پاکستان وایران نیز به مارکیت های داخل کشورسرازیر میشود وبا تاٌسف کدام احصائیه دقیق که سهم واردات اموالالتجاره را از کشورهای مختلف به فیصدی توضیح کند بدسترس نیست ولی فکر میشود که قسمت زیاد تولیدات صناعتی واشیای استهلاکی ازکشورهای چین ,کوریا وسائیر کشورهای شرق دوربه افغانستان توسط کشتی ابتدا به بنادر پاکستان وایران مواصلت میکند واز آنجا توسط لاری ها به افغانستان انتقال داده میشود ومالالتجاره ائی که توسط تاجرین افغانستان ازکشورهای چین , کوریا وجاپان به افغانستان وارد میشود بطور تخمین مدت هشت الی دوازده هفته را دربرمیگیرد و وقت زیاد را ترانسپورت اموال توسط کشتی وتخلیه کشتی هادر بنادر دربر میگیرد وآن هم هرکشتی نظربه ظرفیت محدود تاسیسات بندری که پاکستان دارد به ترتیب نوبت تخلیه میگردد وبعداز انجام امور گمرکی در دفاتر پاکستان به گدام ها انتقال داده شده واز آنجاه توسط لاری ها به افغانستان انتقال می یابد واکنون دربندر کراچی به تعداد سه هزارکانتینر مال تاجران افغان مواصلت نموده ولی اجازه انتقال به افغانستان را ندارد.
سوم : شبکه خط آهن چین در این اواخرانکشاف قابل ملاحظه نموده وتمدید خط آ هن چین بطرف غرب این کشوردر حوضه سینکیانک به شهرهای کا شغر,ختن و شهر سرحدی اورمچی که منطقه ترکستان چین است توسعه یافته است و شبکه راه آهن چین با راه آهن قرغیزستان نیز وصل شده است .
چهارم : شاهراه جدیدالتاسیس تاجکستان وخط آهن آن قرار است از تاجکستان به راه آهن کاشغردر چین واز طریق شهر وحدت وشهر کرمیک که شهرسرحدی بین مرز قرغیزستان است اکنون تمدید این پروژه راه آهن در جریان است ودر پلان جدید این خط آهن از طریق شمال افغانستان به هرات وبالاخره به خط آهن ایران وصل خواهد شد . پروژه راه آهن در تاجکستان شهر دوشنبه –رشت جرگتال وقرغیز ستان ادامه پیدا کرده و همچنان به سمت غربی بسوی اوزبیکستان و کشور افغانستان را وصل میکند وپروژه راه آهن که کشورهای چین قرغیزستان افغانستان را بهم وصل میکند صرف 392 کیلومتردر تاجکستان تحت ساختمان است از آن جمله 270 کیلومترآن که پیچیده ترین بخش ازخط آهن را تشکیل میدهد درمسیراین فاصله صرف به طول 16کیلومتر تونل که شامل 47 پل نیز میشود ساختمان آن کماکان در حال پیشرفت است . آقای نظام حکیم اف وزیر حمل ونقل وارتباطات جمهوری تاجکستان اظهار داشت که سروی این پروژه در اکتوبر سال 2010با امضای یک تفاهم نامه بین تاجکستان ,افغانستان وایران به امضارسید وکشورایران موظف شده بود که برای مطالعات مربوط به امکان سنجی این پروژه خط آهن در ظرف هشت ماه تکمیل شودوبرای این منطورکشور ایران به مبلغ یک ملیون دالر را به منظورسروی و مطالعات امکان سنجی پروژه ریل به تاجکستان کمک نموده است در تمدید این خط آهن که یک شاهراه بین المللی خواهد شدبنام شاهراه ابریشم مسمی شده است, این خط آهن که از چین الی بندر بحری چاه بهار ایران ادامه پیدا می کند بطور کل دوهزار وشصدوبیست کیلومترفاصله دارد وبه اساس محاسبات مقدماتی احداث آن 3 ملیاردو 200 ملیون دالر برآورد شده ودر ساختمان پروژه خط آهن راه ابریشم برعلاوه کشورهای منطقه بانک انکشاف آسیائی در تمدیدخط آهن افغانستان نیزسهم گرفته است .
فوقاٌ اشاره شد که تاجکستان وقرغیزستان شاهراه مهم ترانزیتی برای افغانستان خواهدشد واگر احداث خط ریل از چین الی افغانستان تمدید میشود افغانستان میتواند قسمت زیاد واردات خودرا از طریق بنادرچین مانند شانگهای وهانکانگ از مسیر قرغیزستان وتاجکستان به افغانستان وارد کند وهمچنان در صادرات افغانستان نیز افزایش قابل ملاحظه وارد خواهد شدومارکیت های جدید برای تولیدات افغانستان ایجاد خواهدشد .حمل ونقل کالاهای اقتصادی ازمسیرچین به افغانستان به مراتب بهترونزدیک تراز بندرکراچی خواهد بود ومزید برآن افغانستان بالاخره از زیرتاثیر قیود وکنترول راه ترانزیتی پاکستان رهائی خواهد یافت .
شرق دور وبخصوص کشورچین , کوریا وجاپان تولیدات صناعتی واستهلاکی خویش را توسط کشتی های بزرگ بار بری به تما م نقاط دنیا صادرمیکنند و از جانب دیگر بنادربحری جاپان , کوریا وچین بزرگترین بنادرمدرن اند که با کرین های بزرگ و خود کارمجهزو اموال التجاره را بایک سرعت به کشتی ها وترمینل های راه آهن بارزده ویا تخلیه میکند, وتوسط خط آهن اموال را به دستگاه بندری به منظور حمل ونقل مزید به شهرها ی دیگر بدون ضیاع وقت آماده وبه هرنقطه ائی که ضرورت باشد میرسانند .
بزرگترین بندر بحری که شهرت جهانی برای انتقال اموال تجارتی دارد بندر بحری شانگهای است البته چین بنادربحری دیگری نیز دارد که در انتقال کالاهای تجارتی شهرت خوب دارند واز جانب دیگر به تعداد زیاد کمپنی های بزرگ ترانسپورتی دراین بنادر فعالیت دارند که حمل ونقل اموال التجاره را بدوش گرفته با یک سیستم مدرن با سرعت اموال التجاره را از یک شهر به شهر دیگرواز یک کشور به کشور دیگر میرسانند وکمپنی های ترانسپورتی دارای دفاترمدرن ,گدام های بزرگ ونمایندگی های متعدد در شهرهای بزرگ وکوچک دارند وبا کمپنی های بیمه اموال ارتباطات نزدیک دارند .وظیفه این کمپنی ها است که اموال را به سیستم کانتینری توسط کشتی ,هوا وراه آهن به زوترین فرصت به مرجع ان بفرستند
کشور های چین تاجکستان افغانستان وایران دراحداث پروژه شاهراه ابریشم ازطرق راه آهن علاقه فوق العاده زیاد دارند واگر شاهراه خط آهن به بهره برداری آغازمیکند نه تنها افغانستان بلکه تاجکستان که مانند افغانستان محاط به خشکه است وبا اوزبیکستان مشکلات سیاسی دارد هردو کشورازانزوای اقتصادی کشورهای همسایه که برآنها تحمیل شده رهائی خواهند یافت اتصال راه آهن به این کشورها ازمزید بزرگ اقتصادی بهره ورخواهند شد ومزیت برآن کشورهای دیگری که درمسیر شاهراه ابریشم قراردارند به نوبه خودازاین پروژه بزرگ اقتصادی مفاد قابل ملاحظه اقتصادی را متصور خواهندشد.
یادداشت:
در مورد شاهراه ترانزیتی افغانستان وتاثیرات اقتصادی آن مضامین ذیل از قلم همین نویسنده در ویب سایت های مختلف درون وبیرون مرزی کشور به نشر رسیده وهمچنان این مضامین برای استفاده به حیث موخذ درصفحه گوگل فارسی ثبت است .
1- فروپاشی تدریجی سیاست ترانزیتی پاکستان
2- بررسی دشواری های راه ترانزیتی افغانستان با کشور همسایه
3-موافقنامه نافرجام ترانزیتی واقتصادی افغانستان وپاکستان (اپتا )
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
داکتر سخی سیدکاغذ