چالش ها و چشم انداز انتخابات ریاست جمهوری افغانستان
١ حمل (فروردین) ۱۳۹٣
بزرگترین چالش فرا راه انتخابات از نگاه کمیسیون انتخاباتی افغانستان، موضوع تامین امنیت است. اگر ناتو و مقامات امنیتی افغانستان نتوانند امنیت 50 درصد حوزه های رای گیری را تامین و اقدامات عملی انجام دهند، انتخابات با چالش عمده روبرو خواهد شد.
دوره ی ریاست جمهوری آقای کرزای در اواسط سال 2014 میلادی به پایان می‌رسد و با توجه به شرکت دو بار در انتخابات، وی اکنون نمی تواند در این انتخابات شرکت کند. در این شرایط کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، 16 فروردین سال 1393 برابر با 5 اپریل 2014 را روز سومین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، پس از طالبان، اعلام نموده است.
در این راستا قرار است نامزدهایی از طیف و گروههای های مختلف سیاسی و قومی افغانستان با یکدیگر رقابت کنند و این کشور مرحله دیگری از تبادل قدرت، از راه صندوق رای را تجربه کند. در این بین، با آغاز ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، در ابتدا بیست و شش نامزد وجود داشت، اما تعدادی به دلایل تابعیت دو گانه و ناکافی بودن دلایل برای احراز صلاحیت، حذف شدند و یازده نامزد در صحنه باقی ماندند. اخیرا نیز قیوم کرزای، برادر حامد کرزای، از صحنه رقابت ها کناره گرفته است.
نگاهی به نامزدها و جریان های حاضر در انتخابات
اگر نگاهی به نامزدها و جریان های حاضر در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان داشته باشیم، باید گفت جدا از گروهها و جمعیت هایی چون جمعیت اسلامی و حزب اسلامی، همه جریان ها و گروه هایی سیاسی چون سلطنت طلب، اپوزسیون و... (جدا از طالبان که بر موضع تحریم انتخابات نظر دارد) در انتخابات شرکت و یا در آن نامزد دارند.
در این راستا با نگاهی به فهرست نامزدها، می توان مهمترین نامزد انتخابات ریاست جمهوری افغانستان را عبدالهف عبداله دانست. وی در دور قبلی نیز مهمترین رقیب حامد کرزای، رئیس جمهوری این کشور، بود. عبدالهن در دوران ریاست جمهوری حامد کرزای، مدتی وزارت خارجه را در دست داشت. جدا از عبداله ، اشرف غنی احمدزی تکنوکرات و ملی گرا، وزیر پیشین اقتصاد و مقام رسمی در بانک جهانی، قرار دارد.
غنی در انتخابات گذشته هر چند تنها 3 درصد آرا را به دست آورد، اما اکنون با کمک عبدالرشید دوستم، با توان بیشتری وارد رقابت ها شده است. بعد از کناره گیری قیوم کرزای، زلمای رسول، وزیر خارجه پیشین افغانستان، هر چند از پیرترین نامزدهای انتخاباتی است، اما در کنار آن دارای روابط خوبی با ارگ و کرزای بوده است.
در کنار سه نامزد گفته شده، عبدالرسول سیاف، رهبر پیشین مجاهدین، قرار داد. وی با ائتلاف با اسماعیل خان، از مجاهدین پیشین هرات، امیدوار به پیروزی در انتخابات پیشرو است.
گذشته از این، اگر به فهرست دیگر نامزدهای نه چندان مطرح در انتخابات کنونی نگاهی داشته باشیم، باید از نادر نعیم، نوه ظاهرشاه، گل آقا شیر زی، وزیر پیشین شهرسازی و استاندار ننگرهار، عبدالرحیم وردک، وزیر دفاع پیشین، هدایت امین ارسلان، مشاور پیشین رییس جمهور افغانستان، قطب الدین هلال، رئیس پیشین کمیته سیاسی حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار، و داوود سلطان زوی، نماینده پیشین مجلس افغانستان، نام برد.
در این بین با توجه به برگزاری چندین دور مناظره بین نامزدهای انتخابات و همچنین تبلیغات میدانی و انتخاباتی در این کشور، به نظر می رسد نامزدهای مهم و برجسته در این انتخابات بر محورهایی چندگانه سیاسی، اقتصادی، امنیت و فرهنگی برای پیروزی در انتخابات تمرکز داشته اند.
در این راستا ایجاد اصلاحات براساس فرهنگ اسلامی، بازگشت مهاجرین به عرصه سیاسی و امنیتی، مقابله با تبعیض، توسعه همکاری با کشورهای همسایه، برقراری امنیت، گسترش تحصیلات عالی، حاکمیت قانون، حمایت از تولید ملی، مقابله با فساد، تقویت وحدت و روحیه ملی، حل مشکلات اقتصادی، مقابله با تروریسم و ساختن افغانستانی آباد، مبارزه با فساد و ایجاد اداره سالم، اجرای قانون به صورت یکسان، ایجاد حکومت پاسخگو، تقویت نهادهای امنیتی و.. مد نظر نامزدها بوده است.
چالش های فراروی انتخابات افغانستان
دولت و نهادهای خارجی و بین المللی تلاش می کنند تا انتخابات در افغانستان برگزار گردد. در این بین با وجود تردید ها و بدگمانی های مخالفان، دولت در افغانستان تلاش می کند تا انتخابات را برابر جدول تعیین شده برگزار کند.
لذا نهادهای دولتی و نظارتی در این راه شکل داده است. همچنین بخش زیادی از مردم این کشور آماده حضور در انتخابات می شوند. چنانچه در برخی نظر سنجی ها نزدیک به 79 درصد جمعیت کشور به شرکت در انتخابات آینده ریاست جمهوری علاقه دارند.
همچنین نتایج یک نظر سنجی تازه از سوی موسسه موسوم به «دموکراسی انترنشنل» نشان می دهد که 85 درصد از مردم افغانستان علاقمند به شرکت در انتخابات آینده هستند. با این وجود همچنان چالش هایی فراروی انتخابات در افغانستان وجود دارد:
امنیت: بزرگترین چالش فرا راه انتخابات از نگاه کمیسیون انتخاباتی افغانستان موضوع تامین امنیت است. از نگاه بسیاری هر چند راسموسن، دبیرکل ناتو، از تامین امنیت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آینده افغانستان توسط نظامیان خارجی خبر داده و مقامات امنیتی از تامین امنیت خبر داده اند، اما اگر نتوانند امنیت 50 درصد حوزه های رای گیری را تامین و اقدامات عملی انجام دهند، انتخابات با چالش عمده روبرو خواهد شد.
این امر در حالی است که طالبان یا جریان افراط، همه ظرفیت های خود در افغانستان را به کارگرفته و از مردم افغانستان خواسته که از شرکت در انتخابات آینده دوری کنند و حتی اعلام کرده به هیچ قیمت اجازه نخواهد داد تا انتخابات جعلی و نمایشی افغانستان موفق شود. در این بین، هر چند وزارت دفاع و داخله افغانستان تاکید می کنند که نیروهای امنیتی توانایی تامین امنیت انتخابات آینده را دارند، اما تهدیدهای طالبان در مورد کارمندان، فعالیت کنندگان، دعوت کنندگان، تامین کنندگان امنیت و دفترهای کمیسیون مستقل انتخابات همچنان ادامه دارد.
در این راستا حتی بنا بر آمار رسمی، اکنون تنها امنیت 6772 مرکز رای گیری تامین شده و هنوز 396 مرکز رای گیری با تهدید امنیتی روبرو است. در همین راستا نهاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا) اعلام کرد که در 62 بخش کشور مردم نمی توانند در انتخابات شرکت کنند.
در حقیقت این بخش ها بیشتر در شرق کشور (چون ولایت لغمان) و یا جنوب قرار دارد. آنچه مشخص است این است که نگرانی ها از برگزار نشدن انتخابات در استان های نا‌امن وجود دارد و حتی ناامنی ها تاثیرات زیادی بر پیکار های انتخاباتی نامزدان ریاست جمهوری گذاشته است. به عبارت دیگر، با توجه به ناامنی، رقابت ها در استان هایی چون نورستان، زابل، کنر، خوست و ارزگان، کمرنگ شده و در مقابل، رقابت در پنج شهر بزرگ کابل، قندهار، جلال آباد، هرات و مزار بیشتر است.
سردی هوا: در واقع با توجه به زمان برگزاری انتخابات در افغانستان و کوهستانی بودن مناطق شمالی و شمال شرقی و همچنین نبود امکانات کافی برای دسترسی بهتر به مراکز رای گیری، سردی و مشکلات جوی می تواند خود به چالش مهم در کاهش توجه به انتخابات در مناطق سرد و کوهستانی باشد.
چنانچه سرد بودن اقلیم نیز تاثیراتی بر مبارزات انتخاباتی نامزدها داشته و در استان هایی چون بامیان، دایکندی و بدخشان سردی هوا چالشی برای نامزدها وگروه های انتخاباتی است.
تخلف و تقلب داخلی: حامد کرزای هر چند همواره بر بی طرفی خود، مقام های حکومت و نیروهای امنیتی در انتخابات تاکید کرده و نهادهای نظارتی و انتخاباتی در این مسیر تلاش هایی را داشته اند، اما سایه تقلب و دخالت در انتخابات همچنان بر سر این دوره نیز وجود دارد.
این امر زمانی اهمیت می بابد که بدانیم در دور پیشین نیز تقلب های گسترده ای رخ داد. اکنون نیز مخالفان کرزای و هواداران شخص عبدالهد عبدالهی، نامزد ائتلاف ملی و اپوزسیون، و هم چنین برخی نامزدهای دیگر معتقد اند که در ارگ ریاست جمهوری نگاهی مدیریتی به انتخابات و دخالت در آن و جود دارد.
در همین راستا عبداله. معتقد است به هرشکلی از تقلب در انتخابات جلوگیری می کند و نمی گذارد که تقلب بر سرنوشت افغان ها حاکم شود. گذشته از این، هر چند قوانین و بسترهای قانونی ویژه ای برای رقابت ها در افغانستان تعریف شده است، اما بسترها و شرایط این امر فراهم نشده است.
چنانچه بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان از 26 مورد تخطی انتخاباتی در جریان یک ماه پیکارهای انتخاباتی نامزدان ریاست جمهوری، چون تهدیدات و سوء استفاده از امکانات دولتی در گردهمایی ها، راهپیمایی ها و نشست های این نامزدان، خبر داده است.
متغیرهای دخیل در پیروزی نامزدها در انتخابات فرارو
اگر به انتخابات آتی ریاست جمهوری در افغانستان نگاهی دقیق داشته باشیم، باید گفت از بین نامزدهای عمده در رقابت های کنونی، عبداله ، رسول، غنی احمد زی و سیاف، دارای شانس بیشتری برای پیروزی هستند. در این بین با توجه به فرصت باقی مانده، متغیرها و عواملی می تواند پیروزی یک نامزد را تسهیل کند و یا بر آن اثر گذار باشد.
کاهش نامزدها و حمایت از رقیبان: تجربه انتخابات گذشته افغانستان نشان داده است که با نزدیک شدن زمان برگزاری انتخابات، شمار زیادی از نامزدان به نفع یکی از دو یا سه چهره مهم کنار می روند.
لذا انتظار می رود که از میان نامزدهای این دور انتخابات، عبدالهی عبدالهی، اشرف غنی احمد زی، عبدالرسول سیاف و زلمی رسول بخت خود را برای این رقابت بزرگ بیازمایند و نامزدهای دیگر با توجه به شرایط واقعی، یا از ادامه رقابت ها منصرف شوند و یا با رایزنی و کسب امتیاز از نامزدهایی چون عبدالها و یا غنی و رسول، به نفع آنها کناره گیری کنند.
چنانچه این امر در مورد کناره گیری قیوم کرزای به نفع رسول رخ داد. در واقع کاهش تعداد نامزدها مد نظر بسیاری از نامزدها و شخصیت های دولتی و.. نیز هست.
در همین راستا یک گروه 180 نفری خواهان کاهش نامزدان ریاست جمهوری شده و با شماری از نامزدها گفتگو کرده اند. در این راستا اگر نامزدهای رده دوم و دارای رای ویژه در مناطق ویژه ای چون جلال آباد به نفع نامزدهای مطرح چون عبدالهد کناره گیرند، مسلما این امر حتی می تواند انتخابات را در دور نخست پایان دهد؛ اما حضور همه نامزدها کنونی می تواند انتخابات را حتی به دور دوم هم بکشاند.
رویکرد اشخاص و احزاب مهم چون حزب اسلامی: تشکیل و یا تفرقه در داخل احزاب و جریان های مهم در آستانه انتخابات می تواند سرنوشت ساز باشد. چنانچه در شرایط کنونی هر چند شاخه ی غیرقانونی حزب اسلامی افغانستان به رهبری گلبدین حکمتیار، (که بر ضد نیروهای خارجی و افغان می جنگد) از نامزدی قطب الدین هلال برای ریاست جمهوری اعلان حمایت نموده؛ اما شاخه قانونی حزب اسلامی تحت رهبری عبدالهادی ارغندیوال، محمد خان را به عنوان معاون اول دکتر عبدالها عبدالهد معرفی کرده و از آن حمایت می کند.
در این بین با توجه به نفوذ حزب اسلامی، اگر حزب اسلامی به حمایت کامل از عبدالهو بپردازد، این امر احتمال پیروزی وی را افزایش می دهد. در کنار احزاب نیز، باید به رایزنی و احتمال کناره گیری و حضور معاونان اول، دوم و شخصیت های همراه با نامزدها در کنار نامزد دیگر اشاره کرد. مثلا اگر دوستم و یا اسماعیل خان به هر دلیلی از غنی یا سیاف جدا شوند، این امر می تواند توازن در انتخابات را به ضرر غنی و سیاف برهم زند.
پیامدهای درگذشت مارشال فهیم: درگذشت مارشال محمد قسیم فهیم، معاون اول رئیس جمهوری افغانستان و جانشین احمدشاه مسعود، رهبر پیشین جبهه مقاوت علیه طالبان، از یک سو می تواند بر روند انتخابات و پیروزی نامزدها، به ویژه نامزد ائتلاف ملی و جریان عمده مجاهدین، تاثیر گذارد (ستاد انتخاباتی عبداله عبدالها پیشتر اعلام کرده بود که مارشال فهیم در این انتخابات از آقای عبداله حمایت می‌کند) و موجب هماهنگی بیشتر جبهه شمال و جریان های ضد طالبانی گردد.
از سویی نیز، عدم حضور فهیم می تواند فرصت برای تقلب را فراهم کند. باید توجه داشت که با توجه به نقش مهم مارشال فهیم، وی می توانست به عنوان شخصیت کلیدی و اثرگذار در برگزاری انتخابات شفاف، نگرانی ها در مورد کمیسیون های انتخابات را کاهش دهد و در صورت اختلاف بین نامزدها، به حل آن کمک کند.
قومی شدن انتخابات: هر چند در انتخابات پیشرو نمی توان گفت که آراء کاملا قومی خواهد بود، زیرا در هر کدام از ترکیب های انتخاباتی دو یا سه قوم سرشناس افغانستان حضور دارند و شرایط نسبت به دوره های قبلی بهتر شده و بسترهایی برای گذار از انتخابات قومی به فراقومی فراهم شده است؛ اما با توجه به اینکه افغانستان دارای جامعه متکثر و متنوع از لحاظ قومی، زبانی و توام با دخالت خارجی بوده است، هنوز فاصله ها میان اقوام پشتون، تاجیک، هزاره، ازبک و سایر اقوام وجود دارد و این امر می تواند بر پیروزی نامزدها تاثیر داشته باشد.
به عنوان مثال، هر چند در ترکیب تیم غنی احمد زی هزاره ها حضور دارند، اما رویکرد غنی و اتهامات واقعی و غیر واقعی در مورد تندروی و قوم گرایی پشتونی وی، موجب کاهش شدید آرای وی در بین هزاره ها خواهد شد.
دخالت خارجی در روند انتخابات افغانستان: در واقع دخالت خارجی در روند انتخابات می تواند به روشهای گوناگون ناامنی، مالی، سیاسی، نظامی و.. باشد. در این حال هر چند رئیس جمهور افغانستان به دخالت های خارجی در روند انتخابات ریاست جمهوری این کشور هشدار داده است، اما احتمال این امر با توجه به حضور نهادهای گوناگون خارجی وجود دارد. در این بین، هر چه این انتخابات با دخالت خارجی کمتری روبرو باشد، احتمال برگزاری انتخابات شفاف و بدون تقلب نیز بیشتر است.
چشم انداز:
آنچه مشخص است این است که تیم دکتر عبدالها به نام اصلاحات و همگرائی با تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی، نیمه انتخابی شدن والی ها، تقویت احزاب سیاسی، رسیدگی به مشکل دیورند، تامین مناسبات خوب با جامعه جهانی و... از شخصیت های شناخته شده، مقتدر و با نفوذ تشکیل یافته است.
گذشته از این نیز، دکتر عبدالهت برخاسته از پدری پشتون و مادری تاجیک یا دو قوم بزرگ افغانستان است و هم چنین حضور در جهاد می تواند بسترهایی برای پیروزی وی در دور نخست باشد. در مقابل وی، هر چند اشرف غنی احمد زی حمایت بخش قابل توجهی از پشتون های جنوب و شرق را در کنار خود دارد، اما نگاه مخالفان و مردم به حضور در خارج از افغانستان، رویکرد قومی و زبانی وی و معاونش دوستم و... می تواند او را با چالش جدی روبرو کند.
جدا از این، بعد از کناره قیوم کرزای، اکنون هر چند به نظر می رسد زلمای رسول تلاش کرده است تا در کنار حمایت ارگ حکومتی و یاری از مسعود، به عنوان معاون اول، بخش مهمی از آرای پشتون ها و تاجیک ها را به دست آورد، اما چالش های موجود در راه رسیدن وی به ارگ، گسترده تر از دو رقیب اصلی او است. در این شرایط، اگر نگاهی به وضعیت کنونی رقابت ها داشته باشیم، باید گفت مثلث عبدالهج، غنی احمد زی و رسول، بخت نخست را در انتخابات دارد.
در این شرایط با توجه به نظرسنجی های علمی و نگاه میدانی، اکنون عبدالله توان و پتانسیل پیروزی در انتخابات در دور نخست را دارا است. این امر بسته به نوع تاثیرگذاری متغیرهای گوناگون چون انتخابات شفاف، تجمیع نامزدها و کناره گیری آنها و.. می تواند تغییر یافته و حتی وارد دور دوم نیز گردد.
به دیگران بفرستید
دیدگاه ها در بارۀ این نوشته
فرزاد رمضانی بونش