گذشته نمادین: کشاکش بر سر [گورستان های] نیاکان در آسیای میانه

١٥ قوس (آذر) ١٣٩٢

داکتر ویکتور شنیر اِلمان[1]

گزارنده به دری: عزیز آریانفر

گذشته نمادین:

کشاکش بر سر [گورستان های]  نیاکان

 در آسیای میانه

یادداشت گزارنده:

شاید کمتر واژه یی در جهان مانند «آریایی» و «ترک» مورد جر و بحث و مناقشه و کنکاش قرار گرفته باشد. در این میان، برای پی بردن به واقعیت این دو واژه باید ابهام زادیی هایی صورت گیرد و از لا به لای افسانه ها و هنگامه سازی های سیاسی و تبلیغاتی، واقعیت های مبتنی بر داده های علمی- اکادمیک بیرون کشیده شود. در غیر آن، به بیراهه و کژراهه کشانیده خواهیم شد.

دشواری کار در آن است که دایره مسایل بسیار گسترده است و مربوط علوم گوناگونی از زبان شناسی و باستان شناسی و سکه شناسی گرفته، تا تبارشناسی و مردم شناسی و انسان شناسی و ..... می گردد، که در هر مورد بایسته است تا کارشناسان همان بخش پاسخ بدهند. این در حالی است که در باره بسیاری از مسایل میان دانشمندان همنگری وجود ندارد و هر یک دیدگاه و آوندها و برداشت های خود شان را دارند.

از سوی دیگر، پس از سده نزدهم بدین سو، با پدیدآیی ایدئولوژی های ناسیونالیستی تندروانه طراز فاشیستی مانند پان اسلامیسم، پان آریاییسم و پان ترکیسم و پشتونیسم، که از سوی  صهیونیست های انگلیسی، آلمانی ها، شوروی ها، پهلوی ها، پان ترکیست های ترکیه و آذربایجان و داوود خان و....برای بهره برداری های سیاسی مطرح شده اند، کار بارها پیچیده تر گردیده است. به گونه یی که تشخیص حقیقت و واقعیت از دروغبافی ها  و تحریف ها و گمراه کردن ها و بیراهه ها و کژراهه ها بسیار دشوار است.         

به باور راسخ من، هنگامی که سخن از نژاد و تیره و تبار و زبان و مذهب در میان می آید، سزاوار است در چهارچوبی به مسایل پرداخته شود که ارجگزاری به جایگاه بالای انسان چونانِ برترینِ جانداران، فراتر از همه چیزها قرار گیرد. همین گونه شاینده است تا با توجه به ارزش های والای فرهنگی، میهنی و ملی و آرمان های بزرگ انسانی و با دیدگسترده، بیزار از تنگ نگری های رایج به این مساله بنگریم.

از سویی هم، برای دستیابی به تفاهم، همسویی، نزدیکی، سازش و همدیگرپذیری در راستای ملت سازی، در تراز سراسری ملی و  همگرایی گسترده در تراز منطقه یی؛ داشتن شناخت گسترده از توده های باشنده منطقه و آشنایی با ویژگی های تباری، زبانی، آیینی، زیستبومی و... تیره های باشنده در سرزمین ما و کشورهای همسایه ارزش بالایی دارد.

با این همه، با توجه به این که از اواخر سده نزدهم و به ویژه پس از سده بیستم، با رواج یافتن ایدئولوژی های لگام گسیخته ناسیونالیستی و فرازآیی اولتروناسیونالیسم (ملیت پرستی تندرو) در بسیاری از کشورها به ویژه در کشور ما، از مسایل قومی و زبانی و مذهبی به سود محافل و حلقه های حاکم و حامیان خارجی شان سوء استفاده های ناشایست و ابزاری صورت گرفته است (و هنوز هم می گیرد)، بسیاری از مسایل تحریف و چیزهای زیادی کتمان یا به «آگاهانه» باژگونه گردیده اند؛ هرگاه از بازگویی حقایق و افشای بسا از ناگفته ها خودداری هم ورزیم، جفای بزرگی در حق همبستگی ملی، برابری شهروندی، دمکراسی و دادگری اجتماعی کرده ایم.

از میانه های سده بیستم بدین سو، بازار نوشته های گمراه کننده در باره آریایی ها و تورکی زبانان و خاستگاه و پرورشگاه آن و نیز این که نام سرزمین ما در در گذشته های دور چه بوده است و نیز تقسیم ناروا و نابخردانه ارثیه بزرگ یگانه و پر بار فرهنگی میان کشورهای ایریانی (ایرانی) تبار تاجیکستان، افغانستان و ایران، زیر تاثیر داربست سیاست های برنامه یی، آگاهانه و هم ناآگاهانه از سوی کسانی که یا در زمینه مطالعات سامانمند علمی- اکادمیک نداشته اند و یا هم دچار آشفته اندیشی بوده اند؛ گرم بوده است و نتیجه هم از پیش روشن- به بیراهه و کژراهه بردن خوانندگان.

با فروپاشی شوروی پیشین، موج تازه یی از افسانه بافی و اسطوره سازی و تاریخ پردازی لگام گسیخته چه در آسیای میانه و قفقاز و چه در خود روسیه، آغاز گردیده است که کار را دشوارتر گردانیده است. نویسنده مقاله دست داشته، درست به همین افسانه پردازی ها و داستانسرایی های پرهنگامه پرداخته است.

بایسته بود برای درک بهتر نوشته دست داشته، تاریخچه فشرده توده های تورکی زبان از آوان پدیدآیی آن ها در پهنه گیتی پیشکش می شد، زیرا بدون داشتن آگاهی علمی از این تاریخچه، دانستن آن چه که در این مقاله می آید، برای خوانند غیر متخصص، بسیار دشوار خواهد بود. اما اگر چنین می کردیم، حجم نوشته دو برابر می شد که شکل یک کتابواره (جزوه یا رساله) را می گرفت. از این رو، بر آن شدیم تا چنین مهمی را طی نبشته دیگری خدمت ارائه نماییم.

پیش درآمد:

«پدیدآیی کشورهای نو، بیشتر با اسطوره پردازی های ملی به همراه می باشد، که در آن نقش اصلی را روایت هایی از نیاکان کبیر بازی می کند. چنین بر می آید که در آسیای میانه و قزاقستان به عنوان نیاکان کبیر- آریایی ها را برگزیده اند. چسپیدن به گذشته آریایی، برای ترکمان ها، قزاق ها و ازبیک ها به معنای تایید پرستیژ شان چونانِ «توده های بومی»، فرصتی برای پیوستن به ارثیه اروپا و دستیابی به جایگاه افتخارآمیز در تاریخ باستانی و مدرن جهان باخترزمین است.

با این حال، در پشت پرده تمایل توده های تورکی زبان مبنی بر پیدا کردن هویت آریایی، انگیزه های بسیار متفاوتی پنهان است که منجر به ظهور اسطوره های ملی، متضاد با یک دیگر گردیده است.

در مقاله دست داشته، نویسنده به عنوان یک تبارشناس (اتنولوجست)، به بازگشایی این راز می پردازد که چرا «افسانه آریایی» در میان نخبگان سیاسی تورکی زبان چنین محبوب است و در واقعیت امر پیوندها میان آریایی ها و تورکی ها چگونه بوده است؟»[2]

++++++++

  دکترین شوروی در باره اتنوژنیز یا پیدایش تباری ethnogenesis که سخن از شکلگیری پیچیده توده ها سخن بر زبان می آورد، اجازه می داد که جوامع مختلف باشندگان را در میان نیاکان کهن جا داد و آژیده زد.

...و درست همین دکترین برای اندیشمندان تورکی زبان، زمینه چسپیدن به «ارثیه آریایی» کوچی های ایرانی در اوایل عصر آهن را فراهم نمود. با این حال، در پشت پرده این فرصت و تمایل به بهره برداری از آن، انگیزه های گوناگونی پنهان است که منجر به قرائت های مختلف از جوهر «آریایی» می گردد.

برای ترکمن ها، قزاق ها و ازبیک ها آژندیابی به گذشته آریایی، به معنای، در گام نخست، تایید وضعیت شان چونانِ «توده های بومی» است و در نتیجه، مشروعیت بخشیدن به حق ساختن دولت های خودی در خاکی که «سرزمین آبایی و نیای باستانی» شان شمرده می شود.

«خویشاوندی آریایی» همین گونه برای توده های تورکی زبان جایگاه شکوهنده و پرافتخاری در تاریخ باستان فراهم می کند و آن ها را با اروپایی ها همتراز می گرداند و کمک می کند تا از عقده حقارت (خودکمتربینی) رهایی یابند. منش ستیزه جو و رزمنده آریایی ها، که برانگیزنده و الهام بخش حس میهن پرستی و آمادگی برای دفاع از میهن در برابر دشمنان بیرونی است، نیز بس ارزشمند تلقی می گردد. همین گونه، اهمیت به سزایی به ایده آل های اخلاقی بالای آریایی ها و «پاکیزگی معنوی» ایشان داده می شود.

...و سرانجام هم، نیاز مبرم کشورهای نوپای آسیای میانه به سیمای «نیاکان مشترک» برای استحکام ملی، زدایش قبیله گرایی و منطقه گرایی (جدایی خواهی) که این کشورها را با چالش های بزرگی رو به رو ساخته اند.[3]در این قرینه، آریایی ها چونان سازندگان پیروزمند نهاد دولتی، اتوریته بالایی پیدا می کنند و نوادگان ایشان باید راه نیاکان را پیش گیرند تا با آنان همتراز گردند.

با این حال، در میان نویسندگان ترکمان، قزاق و ازبیک و نیز رهبران سیاسی شان، در بازپردازی سیمای کوچی های باستانی به عنوان نیاکان دور شان، هماهنگی و همنگری جود ندارد. برخی، با پیروی از سنت های اکادمیک شوروی پیشین، در باره روند پیچیده آمیزش قبایل بومی ایرانی زبان، با تورکی زبانان تازه وارد می نویسند، و در این زمینه، «آریایی ها» همتراز با دیگر نیاکان شان ارزیابی می گردند. شمار دیگر استدلال می کنند که حتا در زمان های بسیار قدیم در میان قبایل بومی، هم ایرانی زبان ها و هم تورکی زبان ها بودند. دیگران به ستایش «آریاییسم» («Aryanism») (آریایی بودن) نیاکان خود می پردازند و تورکان را چونان اشغالگران تشنه به خون (خونخوار) پرداز می کنند. گروه چهارمی با اذهان به آریانیسم «Aryanism» و آریایی بودن نیاکان، چنین وانمود می سازند که گویی آن ها از  همان روز ازل تورکی زبان بوده باشند!  

... و سرانجام هم، گروه پنجمی تلاش می ورزد ثابت بسازد که گروه های تورکی زبان در آسیای میانه در عصر برنز زندگی می کردند، و کوچی های ایرانی زبان، پسانتر به  این سرزمین ها آمده بودند.

افزون بر این، برخی از نویسندگان، گرایش به راندمان از مفهوم «اختلاط تباری» به سوی تصور «پاکیزگی» زبانی و یا «جسمی» (سماتیک) (somatic purity) نیاکان و پیوستگی مستقیم میان آن ها و نوادگان شان دیده می شود. این جهش با دوره پدیدآیی کشورهای آسیای میانه پس از فروپاشی شوروی به مشاهده می رسد. گاهی نگاه نو به نیاکان، چونانِ مبارزه با اروپاسنتریسم و دیدگاه های استعماری بر تاریخ توده های بومی پنداشته می شود.[4] در این حال، در آثار برخی از نویسندگان بومی تورکی، اروپاسنتریسم با پان ایرانیسم درهم آمیخته می شود.[5]

گذشته از این ها، هرگاه در دوره شوروی، پان ترکیسم چونان «خیزش در برابر استعمار» ارزیابی می گردید، کنون دیگر، در جستجوی پناهگاه در برابر «جهانی شدن» که هویت و زیستار بومی را به چالش می کشاند، دست به دامان آن می شوند.[6]

دلچسپ است که زبان نه همواره معیار درخور اعتماد خویشاوندی بوده است، و برای بسیاری از پژوهشگران، روند گذار از زبان های ایرانی به زبان های تورکی، به هیچ رو ایده واراثت (ارث بری، استمرار، تداوم و تسلسل) را زیر سوال نمی برد. برای برخی ها شیوه زندگی کوچروی و فرهنگ مرتبط با آن در وهله نخست، مهم تر از زبان به نظر نمی رسد. اما برای بسیاری، وراثت بیولوژیکی وسوسه انگیز است. در این زمینه، در باره نوع واحد نژادی، که نیاکان را با نوادگان پیوند می زند (ترکمان ها)، و یا «خویشاوندی خونی» هرگاه نوع فیزیکی (سیمای ظاهری) در روند هزاران سال متحمل دگرگونی های شایان توجهی هم گردیده باشد (قزاق ها)؛ سخن گفته می شود. در هر صورت، چنین ایده یی در باره نیاکان، به رستاخیز تیوری نژادی می انجامد که در چهارچوب آن، «خون» با «فرهنگ» می آمیزد.

ترکمنستان:

 صالح یارانف- نقاش ترکمان، سال ها پیش، در دهه 1980، کوشید که آریایی ها را تقریبا چونانِ نیاکان اصلی ترکمان ها به پرده بکشد. او آریایی ها را به عنوان سازندگان تمدن های نخستین ستود و با رو در رو گذاشتن آن ها با تورک ها، پان تورکیسم را مردود دانست و اوغوزها را به درهم کوبیدن ناروای آریایی ها- «باشندگان کهن ترین کشور جهان» متهم کرد.[7]

همو، از برس نقاشی او بود که «پرتره دوشیزه آریایی» در سیمای یک دختر ترکمان با جامه سنتی پرداز گردیده بود.[8] 

دانشمندان ترکمان، در برخورد با پدیده آریایی، [نسبت به دیگر همسایگان تورکی زبان خود-گ.] خویشتندارانه و زیرکانه برخورد کردند. آن ها با اذعان به مشارکت معین آریایی های قدیم در ریختیابی خلق ترکمان، مایل نبودند نقش آن ها را بزرگنمایی نمایند و از ستایش و بالیدن به نژاد آریایی به دلیل داشتن هراس از این کار، پرهیز نمودند.[9] 

در اواخر سال های دهه 1980، مراد دوردی یف-تاریخدان، مقاله نویس و سینماگر (فیلمنامه نویس)، کتابواره (جزوه) پرآوازه یی را در باره منشاء مردم ترکمان منتشر کرد. در آن هنگام، او با پیروی از نسخه سنتی شوروی، تصویر پیچیده یی را از شکلگیری خلق ترکمان، بر پایه تعامل باشندگان گوناگون مهاجر و بومی پرداز کرد.[10]ویژگی کتابواره او، در این بود که، نخست، دوردی یف، به نوع نژادی ترکمان، نقش بنیادگذار جامعه ترکمان را داد که بومی بودن آن را ثابت می ساخت («زبان ها یا فرهنگ های هر مردمی می توانند تغییر یابند، اما توده مردم، هرگاه، نوع نژادی شان تغییر نیابد، همانا همان توده می مانند».[11]

دو، دیگر؛ نوشته او، از این رو، شایان توجه بود که وی توجه ویژه یی به نیاکان باستانی بومی، که به زبان های ایرانی سخن می گفتند، مبذول داشته بود.

...و، در فرجام، سه دیگر، او بر لغزش آمیز بودن و نادرستی مرتبط پنداشتن ترکمان ها به گونه مطلق  به جهان کوچروها، پافشاری نمود. زیرا باشندگان بومی باستانی، آفرینندگان تمدن های کشاورزی و زمینداری بودند. این گونه، در میان نیاکان ترکمان ها- هم کوچروان و هم کشاورزان زمیندار جا یافتند.

تعلقیت زبانی برای دوردی یف ارزش ویژه یی نداشت، و او به واقعیت [تاریخی-گ.] تورکیزاسیون (تورکی سازی) باشندگان اصلی و بومی ایرانی زبان؛ اصلا بهایی نمی داد. منابع اصلی شواهد در باره منشای ترکمان ها برای او، نه فرهنگ عامه و زبان شناسی؛ بل باستان شناسی و انسان شناسی فیزیکی بودند. این آوندها، او را متقاعد می ساختند که قبایل باستانی خاوری ایرانی، که زمانی در گستره کشور ترکمنستان می زیستند، باری، «هسته اتنوژنیتیک (ethnogenetical) مردم ترکمان را تشکیل می دادند. این اندیشه، در کتابواره بازنگری شده توسعه یافته چاپ شده در سال1991، که در آن دوردی یف آغاز به اثبات ساختن پیوندهای ویژه نیاکان باستانی ترکمان ها با پارت ها (اشکانیان)[12] نمود، کماکان پابرجا مانده بود.

جیکی یف- تاریخدان ترکمان، اندیشه همانندی را به شکل نرمتری ابراز داشت. وی می پنداشت که در میان کوچی های اوایل عصر آهن، نه تنها قبایل ایرانی زبان، بل نیز قبایل تورکی زبان دیده می شدند. او خاطرنشان می ساخت که در اتنوژنیز خلق ترکمان، هم ایرانی زبانان و هم تورکی زبانان مشارکت داشته اند. روشن است چنین رویکری اجازه می داد تا پارت ها را در شمار نیاکان ترکمانان شامل گردانید.[13]   

دوردی یف، هنگامی که به سال 1995 به سِمت معاون رئیس اداره ملی مطالعه، نگهداری و مرمت آثار تاریخی و فرهنگی ترکمنستان گماشته شده بود، در روزنامه «آذرخش ترکمنستان» به انتشار مجموعه یی از مقالات اختصاص داده شده به ارثیه اشکانیان پرداخت.[14]در این حال، الهام بخش او برای نوشتن این مقالات، کاوش های چندین ساله باستان شناسان در شهرک نیسا یا نساء- نخستین پایتخت اشکانیان باستان بود. هرگاه، او پیش از این، توجه یکسانی به همه نیاکان مختلف (پارت ها، یفتلیان، آلن ها، اغوزها و...) می نمود، کنون دیگر، برایش درست تاریخ پارت و شاهنشاهی پارتی «عصر زرین» خلق ترکمان بود، که باید به آن افتخار می کرد و می بالید.[15] آخر، پادشاهی پارت ها، «بزرگترین دولت عهد عتیق» بود که سده های آزگار پیروزمندانه با شاهنشاهی رم رقابت می کرد و «تاثیر سترگی بر تکامل فرهنگ جهانی» گذاشته بود. دوردی یف، کشور پارت را چونانِ کشور کهن اوستایی و میهن زرتشت می پنداشت. با این حال، او دیگر از آریایی ها حتا یادی هم نمی کرد.    

افزون بر این، او، از نقش سیاسی اتنوژنیز ethnogenesis نیک آگاه بود، از همین رو تاکید می کرد که در دوره رستاخیز، مردم باید دقیقا بدانند که سرزمین آبایی و نیایی شان در کجا واقع شده بود و بر چه بستر تباری یی نشو و نمو نموده اند.[16]

در این حال، او در نوشته های خود ماهرانه از کنار این مساله که «نیاکان باستانی خلق ترکمان» به چه زبانی سخن می گفته اند، می گذرد و در این باره لب فرو می بندد. اما در عوض، توجه ویژه یی به بحث جدایی پارتی ها از دولت سِلوِکی ها و دستیابی آنان به استقلال می نماید، که وی آن را با «بالاروی آگاهی ملی اشکانیان» آژیده می زند.[17]روشن است، برای خوانندگان بسیار دشوار است چنین وراندازی (قرینه سازی) را تافته جدابافته یی از همزمانی دستیابی ترکمنستان به استقلال از شوروی، بازیابند.  

در باره اهمیت نیسا برای هویت ترکمان ها برخی دیگر از تاریخنویسان ترکمان هم نوشته اند. اما، هرگاه، دوردی یف، در جستجوی ریشه های پاکیزه شجره ترکمان ها، از تاکید بر رشته های تورکی، دوری می گزید و می پرهیخت و به رغم نسخه فلکوریک بومی، از پیونددهی آن به اوغوزها بیخی سر باز می زد،[18] برعکس، صفرمراد نیازف- رئیس جمهور پیشین ترکمنستان، درست بر ریشه های سلجوقی دولتداری ترکمان ها تاکید می ورزید.

به سال 1998، بنا به رهنمود نیازف، پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم منحل گردید و به جای آن، پژوهشکده تاریخ در جنب کابینه وزیران ترکمنستان پی ریزی گردید که به آن وظیفه سپرده شده بود کتاب دو جلدی «تاریخ خلق ترکمان» را تدوین نماید.[19]در همان هنگام او در اندیشه تدوین ارشادنامه اخلاقی- معنوی «روحنامه» افتاد که می بایستی پیوستگی پایدار ترکمانان کنونی را با نیاکان شان احیاء می نمود.[20]   

با این هم، اندیشه پردازان (ایدئولوگ ها)ی ترکمان، با درک این موضوع که نسخه سنتی (ارتدوکسال) تاریخ تورک از عمق تاریخی دارای قدمت بایسته و درخور بالندگی و شایسته ارجگذاری برخوردار نیست، تلاش کردند تا آن را به گونه دیگری ویرایش و جبران نمایند. درست از همین خاطر بود که آن ها به به لایه های دیرین اتنوژنیز رو آوردند.

اویز (عوض) گوندوگدی یف (Ovez Gundogdyev) (باستان شناس) - که سر از نیمه دوم دهه 1990 به سِمَت مشاور رئیس جمهور نیازوف گماشته شده بود، مانند دوردی یف، به سپاه نیاکان ترکمان ها، در کنار پارت ها: مادها، اسکیت ها، سکاها و ماساگت ها را هم افزود. با این حال، متفاوت از دوردی یف [که از پرداختن به مساله زبان نیاکان ترکمان ها طفره رفته بود-گ.] ، آغاز به این استدلال نمودکه همه آن ها (یعنی پارت ها، مادها، اسکیت ها، سکاها و ماساگت ها) تورکی زبان بودند! بنابراین، به گفته او،  ترکمان ها آورنده یگانگی ملی اند و زبان خود را  از گذرگاه هزاره ها به ارمغان آورده اند.[21] در این حال، او، رویکرد «انسان شناسانه» دوردی یف را با توجه به ناسازگاری دقیق میان نوع فیزیکی و زبان، نپذیرفت.[22]

گوندوگدی یف، با فرض این که زبان- سازه اصلی اتنوژنیز ethnogenesis است، اندیشه های کهنه پان ترکیست های کشور ترکیه را با برخی از فانتزی ها (توهمات) تازه برخی از معاصران «آراست» و خود تفسیر مستقلانه یی از آخرین فرضیه های علمی ارائه داد و تلاش ورزید این گونه، طرح توسعه جهان را بر شالوده  پان ترکیسم بار دیگر احیا نماید.[23] این گونه، او با این شگرد، «عدالت را احیا کرد» و راه تورکی زبانان را برای رسیدن به تاریخ باستان بشریت هموار ساخت و پاکسازی کرد. راهی را که علم ارتدوکسال نمی توانست پیدا نماید.!

در همین حال، نیازف، به جای تکیه بر تاریخنوسان بومی، بر آن شد تا خود در پی ساختن اسطوره شکوهنده ملی برآید. دستاورد این کار، کتاب «روحنامه» گردید که در آن ترکمان ها چونانِ خلق دولت ساز باستان» پرداز شده اند و در میان نیاکان باستانی شان از مرغیانی ها و پارت های شهیر نام برده می شود.[24]

در 18 ماه فبروری 2001، روحنامه در بیستمین نشست مشترک شورای دولتی موسپیدان ترکمنستان (شورای ملی یا «خلق مصلحتی»- به زبان ترکمانی) و جنبش سراسرس ملی رستاخیز («گالکینیش») چونانِ «کتاب مقدس روی میز خلق» مورد تایید قرار گرفت، و از همان زمان تا کنون در همه دبستان ها و دبیرستان های بومی تدریس می شود.[25]

هرگاه، نسخه فلکلوریک پرداز اوغوز خان، به عنوان پیشوای سده های میانی ترکمان ها، برای  گوندوگدی یف خوشایند و پذیرا نبود، و وی اوغوزخان را با شانیو مودی- رهبر نامدار خونوها یکی می انگاشت، روحنامه از همین بسیار پیشتر تاخت.[26]در روحنامه، دوره زندگانی اوغوز خان در مرزهای هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد قلمداد می گردد و با این شگرد، ترکمان ها بومیان واقعی [سرزمین کنونی کشور ترکمنستان-گ.] جا زده می شوند و می توانند به سراسر تاریخ  گذشته، سر از دوره حیات بدوی ادعا نمایند.

در قزاقستان:

اندیشه پردازان قزاقی نیز به «تورکی زبان ساختن» (Turkization) قبایل باستان مشتاق اند. [27] اما این مانور برای آن ها از این رو مهم پنداشته می شود که به پنداشت ایشان، چنین چیزی کمک می کند تا قزاقستان بتواند از تمامیت مرزهای خود در برابر ادعاهای برخی از سیاستمداران و اندیشورزان بانفوذ روسیه پاسداری نماید. از این رو، هنوز در آستانه استقلال، برخی از نظریه پردازان قزاقی، نه تنها بر تورکی زبان بودن سکایی ها پا می فشردند، بل نیز بر یادمان های باستان شناسی مقتضی، برای مشروعیت بخشیدن به مرزهای کنونی قزاقستان تکیه می زدند.[28]

با این حال، تمایل به زبان تورکی زبان نمایاندن توده های کوچی در میان برخی از نویسندگان در  سال های حاکمیت دولت شوروی پدید آمده بود. برای مثال، موسات آهین جانف ( Musat  Ahinzhanov  )- تاریخ نویس، مصرانه می خواست استدلال نماید که خلق قزاقستان یکسره از راه های بومی شکل گرفته بود.

در این حال، او تکیه بر آن می زد که در گستره قزاقستان همه مراحل توسعه جامعه انسانی رز درازای هشالد هزار سال اخیر به مشاهده می رسد. او در اثر خود، اسکیت ها و سکاها را چونان قبایل تورکی زبان پرداز نمود و به جستجوی نام تباری (اتنو نیمethnonym  ) قزاق را در گاهنامه های چینی سده سوم پیش از میلاد می پراخت.[29]

اما آهن جانف انگیزه متفاوتی داشت: در دوران شوروی تاکید بر بومی گرایی (اوفتوختونیسم) به پژوهشگران تورکی زبان کمک می کرد تا از متهم شدن به گناه خطرناک پان ترکیسم رهای یابند و از سرزنش و نکوهش نجات یابند. چنین رویکردی بر اثر  سرگئی تولستوف Tolstov نوشته شده در اواخر دوره  استالینیسم، هنگامی که بومی گرایی نقش سیاسی بزرگی باز می نمود، استوار بود.[30]

روسلان اسماعیلف- باستان شناس قزاق، در همان سال های حاکیمت شوروی، آغاز به جستجوی سرزمین آبایی و نیایی اسکیت ها در دوردست های خاور با کشف نشانه های جغرافیایی دارای اهمیت برای «میهن آریایی» (دریای هایپربوری ها (Hyperboreans) و کوه های ریفی ها Riphean و....) نمود.[31]سپس او، پدیدآیی اسکیت ها در گستره شمالی دریای سیاه را چونان آمدن قبایل سکایی از هفترود (شمال قرغیزستان و جنوب قزاقستان) وانمود ساخت.[32]پس از فروپاشی شوروی، او آشکارا آغاز به استدلال که [گویا] در میان جمعیت های اسکیتی و ساکایی، گروه های تورکی زبان هم دیده می شده اند.![33]

به سخن دیگر، حتا در دوره شوروی، در میان شماری از تاریخدانان و باستان شناسان قزاقی گرایشی پدید آمده بود که کوچی های اوایل عصر آهن را تورکی زبان وانمود نمایند- چیزی که اندیشه  بومی بودن خلق قزاق را استحکام می بخشید. اما چنین [ادعایی]، به هیچ رو، چیزی از ارزش «ارثیه آریایی» نمی کاست. زیرا این نسخه [(ترفند، شگرد)-گ]، دارندگان زبان های مادری تورکی را همانا «آریایی» (اسکیت ها، ساک ها)  اعلام می داشت [(جا می زد)-گ.].

همانا، همین اندیشه «افتوختونیسم» (بومی گرایی avtohtonizm ) به تیر پشت (ستون فقرات) «مقوله دولتی ریختیابی آگاهی تاریخی در جمهوری قزاقستان» مبدل گردید که بر میراث بری و تداوم مستقیم فرهنگ های عصر برنز اندرونوو Andronovo و سکایی ها تا قزاق های معاصر، تاکید می ورزد. زبان دارندگان همه این فرهنگ ها عمدتا تورکی قلمداد می شد.[34]از همین رویکرد، در کتاب چند جلدی «تاریخ قزاقستان از دوران باستان تا به امروز» که در آلماآتی  در نیمه دوم سال های دهه 1990 چاپ شده بود، پیروی شده بود.[35]

با این حال، در میان پژوهشگران قزاق، همنگری کامل وجود ندارد. برخی به مفهوم سنتی (ارتدکسال) بومی گرایی میانه روانه پابند مانده اند. آن ها کماکان سکایی ها را مردمان ایرانی زبان می پندارند، اما منشای نیاکان قزاق ها در آمیزش سکایی ها با قبایل تورکی زبان آمده از سرزمین های دیگر می بینند و در این حال استدلال می نمایندکه فرهنگ و سنت ها با این آمیزش، دستخوش دگرگونی های بسیار اندکی گردیده بود.

در رویکردها و اندیشه های این نویسندگان، عامل نژادی نقش چشمگیری بازی می نماید و در شکل گیری خلق ، «نژاد» (در این مورد، نژاد سیبیری جنوبی) مهم تر از زبان و فرهنگ پنداشته می شود. زیرا همو، نژاد است که بهتر از هر چیز دیگری، ایده بومی گرایی را تقویت و تایید می کند.[36]تاریخدان سرشناس قزاق- قاضی بایف، حتا قزاق ها را چونانِ «نوع عمومی اروآسیایی» قلمداد کرد و روشن است با این کار، برای قزاق جایگاه بلند «خلق مرکزی اروآسیا» را رزرو نمود.[37]

گروه دوم، در بر گیرنده نویسندگانی می شود که پرونده زبان مردم بومی اوایل عصر آهن گستره قزاقستان را هنوز باز می پندارند و بسته شده ارزیابی نمی کنند. به گفته آن ها، «زبان های پروتوتورکی» از مرزهای گاهنامه نومیلادی در منطقه آغاز به گسترش نموده بود.[38]

ابهام در این چنین اندیشه پردازی ها و یک دست نبودن تعبیرها و تفسیرهای منابع اندکشمار وکمیاب در زمینه، به برخی از پژوهشگران اجازه می داد تا به آسانی از یک اردوگاه به اردوگاه بپیوندند. این گونه، در اوخر سال های دهه1980، کمال آکیشیف- باستان شناس قزاق، از یک سو، در مخالفت با «بومی گیرایی مبتذل» برخاست و روند شکلگیری خلق قزاق را چونانِ سنتز مردم بومی هندواروپایی و مردمان بیگانه تورکی- مغولی تفسیر کرد، اما از سوی دیگر، بر موجودیت چشمگیر «مولفه پروتوتورکی در محیط تباری بومی» تاکید ورزید.[39]درست به همین خاطر بود که حتا رئيس جمهور، نورسلطان نظربایف، که آکیشیف سال های سال مشاور او بود، یادآوری «ریشه های باستانی معنویت» [خلق قزاق-گ.] را که به «آریایی های سین تشت Sintasht  و ارکاییم Arkaim سر می کشیدند، فراموش نمی کرد.[40]

چنین قرائت و تفسیری از تاریخ باستان در کتاب درسی قزاقستان گنجانیده شده است، که در آن مراحل نخستین اتنوژنیز خلق قزاق به شرح زیر آمده است: «روح توده های از بیرون آمده خونو با روح نوادگان آریاییان باستانی در دیگ های جوشان دو امپراتوری نخستین خونویی- هونی با هم می آمیزد».[41] طرفه این که هرگاه امروز باستان شناسان روسی به مطالعه قرغان ها (تپه ها)ی پازیریک در دامنه های آلتای در بستر و چهارچوب پژوهش های مسایل اسکیتی می پردازند، برای باستان شناسان و تاریخنویسان قزاق چنین کاوش هایی بخش مهمی از اتنوژنیز خلق قزاق پنداشته می شود.[42]

همین گونه، آ. قادرف- تاریخدان قزاق، آریایی ها و ساک ها را از نیاکان قزاق ها به شمار می آورد. در اثر او، همانا با آریایی ها و ساک ها «روزگاران شکوهمند» [خلق قزاق-گ.] هنگامی که پیروزمندانه با پارسیان جنگیدند، و سپاهیان اسکندر مَکِدونی را پاسخ بایسته دادند، آژند زده می شود.[43]

...و، اگر چه، به گونه یی که قادرف نشاندهی می کند، آریایی ها و ساک ها مربوط نژاد اروپاییدی بودند و به زبان ایرانی سخن می گفتند، همانا وی از همین آریایی ها و ساک ها خط طولانی تکامل پیوسته یی را آغاز می کند که در سرانجام به پدیدآیی قزاق های کنونی می انجامد.[44]

امروز در کتاب های درسی مدرسه های قزاقستان، یک نوع چندگانگی دیده می شود. برای مثال؛ در کتاب درسی تاریخ برای دانش آموزان کلاس پنجم، چنین آمده است که در عصر برنز،  در قزاقستان همزمان،گویشوران زبان های هندوایرانی (از جمله، آریایی ها) و گویشوران زبان های آلتاییک زندگی می کردند. در این درسنامه، ساک ها «نیاکان خلق  قزاق» خوانده می شوند.[45]

این در حالی است که در کتاب درسی (درسنامه) تاریخ برای دانش آموزان صنوف دهم، ساک ها گاه با آریاییان یکی پنداشته می شوند (در این حال در باره زبان آن ها هیچ چیزی گفته نمی شود)[46] و گاه هم چونان «قبایل تورکی زبان» معرفی می شوند.[47]

لگام گسیخته تر از همه، برخی از نویسندگان آماتور قزاق (که هیچگونه مسوولیت اکادمیکی ندارند)، می تازند که به خود اجازه می دهند متهورانه ترین و گستاخانه ترین فرضیه ها را ارائه نمایند. برای مثال، یک مهندس مکانیک به نام شاهمراد کوانگانف (Shahmurad Kuanganov) به اختراع توده هایی به نام «آرهون ها- هون های آریایی» دست یافته است که گویی رسالت پدیدآرندگان تمدن بزرگ را داشته بودند![48] و گویا آن ها پیش از هون ها حضور داشته اند و آریایی بوده اند. اما در این حال به زبان تورکی سخن می گفته اند.! او بدون داشتن آوندهای وزنین، شماری از اقوام شناخته شده باستانی را به همین آرهون ها یا هون های آریایی پیوند می زند.  

به سخن دیگر، او برخی از اندیشه های پان ترکیسم بازآفرینی می کند، اما بایسته می پندارد برای نیاکان دیرین، نام پرشکوه «آریایی ها» را نگه دارد. این گونه، معجون مرکب عجیب و غریبی پدید می آید که در بر گیرنده ویژگی های هم پان ترکیسم و هم «تئوری آریایی» می باشد. دو بینشی که در گذشته در میان شان دشمنی آشتی ناپذیری فرمانفرما بود. 

اسکندر اونداسئنف Undasynov – سیاست شناس قزاق باشنده مسکو، از این هم فرا تر می رود: او (در گذشته کارشناس تاریخ جنبش بین المللی کارگری)، با پیدا کردن دلچسبی به تاریخ مردم قزاق، کتاب علمی عامه فهمی را می نویسد در باره نیاکان قزاق ها در دوران باستان و سده های میانه. او با سر دادن چند شعار بر ضد نژادپرستی و شوونیسم، باستانی ترین لایه یی را که در شالوده خلق قزاق قرار دارد، با هندواروپایی ها-سازندگان فرهنگ اندرونفو Andronovo در اواخر عصر برنز پیوند می زند، که او آن ها «آریایی ها» می خواند. این گونه، در کتاب او، آریایی های اندرونوفی، نیاکان دور قزاق ها از آب بر می آیند.

اسکندر اونداسئنف تاکید می کند که قزاقستان و «مناطق مجاور آن»- «میهن آریایی ها» بوده است و میهن همه توده های هندوایرانی- استپ بزرگ است که مرکز آن – استپ های قزاقستان کنونی می باشد.[49] واژه آریا را وی چونان نامی می پندارد که تیره های تبار بزرگ آریایی، خود را به آن می خوانده اند. پسانتر، او به جای تبار (اتنوس) بزرگ از واژه  تبار کبیر (سوپراتنوس) کار می گیرد. روشن است در این جا رویکرد او وامگیری از تیوری اتنوژنیز گومیلیف می باشد.  

او را سلطه قبایل آریایی بر استپ های اورآسیا در اوایل عصر آهن به وجد می آورد. در این حال، او سارمات ها، سکایی ها و اوسون ها Usuns را  بی چون و چرا در دایره نیاکان خلق قزاقستان شامل می گرداند. با این کار، او، انقلاب در امور نظامی (ارابه، سواره نظام، پوشیدن زره و...) و لشکرکشی های جهانگشایانه آریاییان را با نیاکان قزاق ها آژیده می زند. وی آریایی ها [(نیاکان قزاق ها)-گ.] را چونان مردمان «توانا» و «بزرگ» می ستاید که در سیمای آنان، قبایل به «اوج قدرت» رسیده و بزرگترین شاهنشاهی ها را پی ریخته بودند.[50]  

اسکندر اونداسئنف، ارث بری تباری را که سر به اوایل عصر آهن می زند، با تیپ  اقتصادی، فرهنگی و شیوه زندگانی آژند می زند. در این حال، این واقعیت که در طی بیش از دو هزار سال گذشته این زبان (از ایرانی شرقی به تورکی) و تیپ فیزیکی (از اروپاییدی به مخلوط اروپاییدی- منگولوییدی) تغییر یافته است، درست مانند بسیاری دیگر از نویسندگان قزاق، برای وی ارزشی ندارد.

بایسته یادآوری است که اونداسئنف، نه تنها برداشت های خود را بر شالوده تیوری تباری شوروی استوار ساخته بود، بل از آن هم پا فرا تر گذاشت: او، تعارضات تباری را تقریبا چیزی همانند با «نیروی محرکه تاریخ» ارزیابی می نماید.[51] این گونه، او برای توضیح عطش کوچروان به تسخیر سرزمین های نو، به آوندهای اجتماعی- بیولوژیک متوسل می شود: سخن بر سر گویا «سرشت ذاتی طبیعی جوامع انسانی (اتنوس ها یا تبارها)، درست مانند پاده ها و رمه های چارپایان» است، «که پیوسته در تلاش پهن ساختن بی حد و مرز گستره بودوباش شان و رسیدن به بالاترین پلکان در سلسله مراتب گیتی، نسبت به جوامع همانند خود می باشند.»[52]به سخن دیگر، نویسنده با ابراز مخالفت با نژادپرستی، نیروی محرکه (سلسله جُنبان) روند تاریخی را در پارادایم تباری نژادی جسجو می نماید.

به هر رو، بی توجه به این که تاریخ نویسان قزاق چه ارزیابی هایی در باره تاریخ پرداز می کنند،  مقامات دولتی قزاق، خود مساله نیاکان را حل نموده اند. به دستور آن ها در آلماتی در میدان جمهوری، ستون سنگی یادبود 30 متری یی به افتخار به دست آوردن استقلال و حاکمیت دولتی ساخته شده است. ستون سنگی، یادمانی است از تندیس یک جنگجوی سکایی سوار بر پلنگ برفی بالدار. این تندیس، سیمای «آلتین آدم» (آدم زرین) نامدار را بازآفزینی می کند که آن را باستان شناسان در دوره شوروی در قرغان ایسک یافته بودند. [کنون، آلتین آدم، نماد و الگوی بالندگی و سرفرازی قزاق ها به شمار می رود-گ.] [53] با این شگرد، به سکایی ها نقش برجسته نیاکان نخستین قزاق ها داده می شود که با فداکاری های دلیرانه و رادمردانه خود آغازگر راه پرافتخاری گردیدند که در فرجام به استقلال ملی انجامید.[54]

در اوایل ماه جولای سال 2008 ، هنگام جشن بزرگداشت دهسالگی شهرآستانه- پایتخت نو کشور، در موزه ریاست جمهوری برای مهمانان زیورات طلایی سکایی ها به نمایش گذاشته شد و در این حال، سکایی ها چونانِ «قبایل دیرین تورکی» معرفی گردیدند.[55]   

به هر رو، در فرجام این داستان تاریخی، پیروزی آغازین سکایی های کوچی بر پارسیان، با پی ریزی «دولت ملی» به پایان می رسد. آن چه که این روند تاریخی 2500 سال آزگار! را در بر می گیرد، چه باک؟ آخر، چنین چیزی پایمردی و هدفمندی نیاکان را برجسته می سازد که سزاوار ارجگزاری بی چون و چرایی می باشند.

این گونه، قزاق ها، «صاحب» نیاکانی می گردند که به راستی می توان به آن ها بالید و نازید. این نیاکان، چنین بر می آید که در گام نخست، باشندگان بومی [سرزمین قزاق ها-گ.] اند (که این گونه، اصل بومی گرایی رعایت می گردد). دو دیگر، آن ها، باشندگان بسیار قدیمی این سرزمین اند و سه دیگر، این که آفرینندگان دستاوردهای بسیار بزرگ فرهنگی اند و چهار دیگر، این که پاسداران پیروزمند میهن اند و سر انجام هم نوادگان نژاد انسان های اروپاییدی [(در عین حال تورکی زبان و دارای چهره های منگولوییدی!)-گ.] .

همه این ها، به قزاق ها اجازه  می دهند تا خود را با اروپاییان و باختر زمین پوینده، همگون نشان بدهند. این در واقع، بازتفسیر ارثیه مشترک شوروی است که بر بار پیشتاز توده های شوروی نسبت به «آسیای عقب مانده» تاکید می ورزید.

ازبیکستان:

در دوره شوروی، در ازبیکستان محبوب ترین رویکرد، رویکرد استوار بر تحقیقات میان رشته یی دانشمندان شوروی مبنی بر بافتار «چندسازواره یی» توده های جهان به شمار می رفت. در پیوند با آسیای میانه، این رویکرد سخن از روند دور و دارز آمیزش مردم بومی، گویشوران زبان های خاوری ایرانی با قبایل تازه وارد تورکی زبان، به میان می آورد. نتیجه این فرایند، به پندار نویسندگان شوروی، تشکل نیاکان ازبیک ها و تاجیک ها نیز بود.[56]

این گونه، با این ترفند، در میان نیاکان ازبیک ها، از قبایل اوایل عصر آهن (ساکی ها، ماساگیت هاMassagets  و دیگران) نام برده می شد که مربوط جهان کوچروان ایرانی می شدند. روشن است، چنین پیوندی برای ازبیک ها این زمینه دلفریب را فراهم می گردایند که این قبایل را در ریشه های تباری نیایی خود بگنجانند و با این کار، در گام نخست، چهارچوب های زمانی قدمت خود را به گونه شایان توجهی به ژرفای تاریخ بکشانند، و در گام دوم، با شرح دستاوردهای فرهنگی این قبایل، چونان دستاوردهای نیاکان بلافصل شان، خود را میراث داران راستین این فرهنگ ها بنمایانند. [57]

به گونه یی که می دانیم، این عملیات جراحی را می شد به دو روش انجام داد: یا به شیوه خویشتندارانه تر و احتیاط آمیز، با شامل گردانیدن قبایل کوچی ایرانی زبان باستانی در میان نیاکان خود، و یا به شیوه بیشتر مستقیم الخط، با بخشیدن هویت تورکی به آنان. در دوره شوروی، اتنوگراف (تبارنگار) برجسته ازبیک- کریم شاه نیازف، در باره بافتار چندلایه یی ازبیک ها با شامل گردانیدن لایه های مختلف اتنوژنیتیک به آن، تاکید می ورزید. او خاطرنشان می ساخت که «شالوده تباری اتنوژنیز ازبیک ها را باشندگان باستانی میانرودان آسیای میانه و خوارزم (ساکی ها، ماساگیت ها، سغدیان، خوارزمیان و دیگران) می ساختند، که در آینده با تازه واردان قبایل تورکی زبان، آمیزش یافته بودند.»[58]

شاه نیازوف در این که باشندگان اوایل عصر آهن به زبان های ایرانی خاوری سخن می گفتند، تردیدی نداشت. راستش، او در سال های پس از فروپاشی شوروی نیز  بر همین پندار خود ماند.[59]

مقاله ب. آ. احمدف، که مدعی گواهی دادن منابع مکتوب در باره نیاکان ازبیک ها می باشد، می تواند چونان نمونه دید متفاوتی در زمینه باشد. در این مقاله هیچگونه بررسی جدی منابع نوشتاری دیده نمی شود. در عوض، نقل قول های پر هنگامه یی از منابع باستانی یونانی، چینی، عربی، و ... سر هم چیده می شود که در باره کوچی های عصر باستان، عادات و رسوم ایشان سخن می گویند. در این مقاله، «تورانیان» باستان بدون چون و چرا «تورک» جا زده می شوند و داستان پردازی از شرح سکایی ها و ماساگیت ها آغاز می گردد که همین گونه بدون کدامین حرف و حدیث  ویژه، چونانِ نیاکان دور ازبیک ها قلمداد می گردند.[60]         

... و اما، رویکرد رویزیونستی (بازنگری خواهانه) یی که برای کوچروان باستانی، زبان  تورکی می بخشید، بیشتر از این هم مستقیم الخط بود. یکی از نخستین کسانی که به «تورکی زبان ساختن» کوچی های اوایل عصر آهن پرداختند، موتال اِرماتف- تبارنگار ازبیک بود. او، به سال 1968 به شدت ایده «ریشه آریایی» سکایی ها و ماساگیت ها را رد کرد و تلاش ورزید ثابت بسازد که آن ها «با خون نژاد ایرانی» بیگانه بوده اند.[61]

آوند اصلی او از این برداشت، آن بود که آداب و رسوم سکایی ها با آداب و رسوم  نیاکان خلق ازبیک همسان بودند. به طور خاص، او تاکید می ورزید که «مردم سکایی، دلیر، باهوش، شجاع، صادق و پیگیر بودند»، و این صفات برجسته او را متقاعد گردانیدند که به حل مساله ریشه های تباری آن ها دست یابد!.[62] اِرماتف، با نکوهیدن اروپاسنتریسم («اروپامحوری»)، در سیمای «اشغالگران استعمارگر ایرانی»، و سر دادن شعارهایی در باره  قهرمانی های بومیان باستانی آسیای میانه، سخاورزانه به آن ها زبان تورکی می بخشد!.[63]

به سخن دیگر، هرگاه بسیاری از نویسندگان ازبیک استدلال می کنند که فرهنگ ازبیک ها، برگرفته  از میراث باستانی کوچروان ایرانی زبان می باشد، ارماتوف بی قید و شرط می پندارد که این فرهنگ مطلقا یک میراث تورکی است. پس از وی، در میانه های سال های دهه هشتاد، از ایده تورکی زبان بودن اسکیت ها و سکایی ها د. آیت مرادف (عیدمرادف)- دانشمند و شاعر قره قلپاقی نیز پشتیبانی می نماید.[64]

راستش، در دوره شوروی، به پیشواز چنین راندمان های تند نمی شتافتند. حتا در اوایل سال های دهه  1990 دانشمندان ازبیک کماکان از شکلگیری خلق ازبیک از آمیزش قبایل ایرانی با تازه واردان تورکی سخن می گفتند.[65]با این حال، زیر تاثیر آشکار کشاکش های دیرپا و تشدید یافته در سال های پس از فروپاشی شوروی میان نویسندگان تاجیک و ازبیک در پیوند با تفسیر تباری تاریخ باستان و سده های میانه، نگاه کارشناسان ازبیک به نیاکان دستخوش استحاله گردید و دگرگون شد. در نیمه دوم سال های دهه 1990 ، پژوهشگاه علوم اکادمیسین احمد علی عسکرف دیگر استدلال می کرد که تورک ها در قلمرو ازبیکستان در اواخر عصر برنز ظهور نموده بودند![66]

امروز او حاضر است سازندگان فرهنگ اندرونوفوی اواخر عصر برنز، را تورکی زبان جا بزند. حال چه رسد به کوچروان اوایل عصر آهن. راستش، او می پذیرد که در میان آن ها به  هر حال، ایرانی زبانان هم دیده می شدند، اما با تمسک به سنت های اساطیری چینی، «آریاییان باستان» را او بی چون و چرا «تورک» (تورکی زبان) می شمارد!. در سایر مسایل، او از تیوری یاد شده در بالا مبنی بر سنتز (همبافتی و آمیزش) فرهنگ ها پیروی می کند.[67]

عسکرف، به «تورکی نمایاندن» یا «تورکی ساختن» فرهنگ عصر برنز برای آن نیاز دارد تا در برابر اندیشه پررنگ ایرانی زبان بودن قبایل باستانی آسیای میانه و قزاقستان، که پیوسته از سوی ایدئولوگ های تاجیکستانی در تبلیغات ضد ازبیکستانی شان مورد بهره گیری قرار می گیرد، بیستد. او، به نوبه خود استدلال می کند که تورک ها که دست کم از 3500 سال بدین سو در آسیای میانه نیز «باشندگان بومی» می باشند.

چنین بر می آید که با این دیدگاه پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه علوم جمهوری ازبیکستان هم همنوا باشد که باورمند اند که «تورکان باستانی» در آسیای میانه پیش از «اشغالگری های هندوآریایی ها» زندگی می کردند.[68]

امروزه، این گونه ایده ها گاهی حتا در کتب های درسی دبستان ها گنجانده شده است. برای مثال، در کتاب راهنمای آموزگاران (اثر همین اکادمیسین عسکرف)، سکایی ها و ماساگیت ها، چونانِ نیاکان ازبیک ها معرفی شده اند. در همین اثر، همچنین در باره پیکارهای قهرمانانه آن ها در برابر ایرانیان و اسکندر مکدونی، داستانسرایی می شود، که بی مهابا کتاب یاد شده در بالای ارماتف را به یاد می آورد. آیین اوستایی (زرتشتی) هم چونانِ آیین «نیاکان ما» جا زده می شود.[69]

کتاب درسی برای کلاس هفتم، هم گروه های بومی دارای زبان های خاوری ایرانی به شمول سکایی ها و ماساگیت ها و هم تورک های تازه وارد بیگانه را چونانِ نیاکان خلق ازبیک بر می شمارد. اما تاریخ تشکل خلق ازبیک را سده های نهم- اوایل سده دوازدهم می پندارد.[70]

گرایش برای «تصاحب نیاکان آریایی» [آن هم تورکی زبان-گ.] همین گونه در نوشته های روشن اندیشان در دیگر گوش و کنارهای اروآسیا دیده می شود. کار به جایی رسیده است که برخی از یاکوتی ها[71] و بوریاتی[72] های [تورکی زبان-گ.] می خواهند به هر گونه که شده، خود را به نژاد سپید برتر آریایی آژیده بزنند. در این مورد، نقش اساسی را نه باستان شناسی، بل آوندهای علم ژنیتک بازی می نماید. زیرا در نیمه دوم سال های دهه 1980 دانشمندان علم ژنیتیک روسیه توانستند همانندی برخی از نشاندهنده ها میان توده های هندواروپایی و تورکی- مغولی را کشف نمایند و آن ها حتا اعلام نمودند که «آریایی ها باید شالوده سوبسترات یاکوتی تباران را تشکیل داده باشند»[73].    

کشاکش میان اسطوره آریایی و پان ترکیسم:

این گونه، در پویایی های بررسی شده در بالا، نه تنها آماتورها، بل نیز حرفه یی ها (تاریخدانان، باستان شناسان، تبارشناسان، زبان شناسان و...) مشارکت دارند. بدیهی است، حدت مشاجرات نه تنها برخاسته از ملاحظات علمی داخلی است، و برای درک سرشت گفتمان مورد نظر، ما باید فراتر از جهان تورک و نیز «علم ناب» برآییم.

روشن که نخبگان سیاسی تورکی زبان به استیناف طلبی (بازنگری خواهی) در پرونده «نیاکان آریایی» در دادگاه تاریخ، به چند دلیل نیاز دارند:

نخست، چنین چیزی استاتوس«بومی بودن» تورکی زبانان را بر پایه آوندهای علمی استوار می سازد و تقویت می کند. این وضعیت بسیار زیاد مهم است، چرا که از دوران شوروی، بومی گرایی به گونه پایدار و محکم تبارگرایی را با گستره (خاک) گره می زد و به باشندگان حق خودگردانی گستره یی- سیاسی می بخشد و اجازه می دهد چونان «خلق ممتاز و برگزیده و دارای نام و نشان» (titular nation) به شمار بروند.

با این حال، برای کوچروان پیشین، که نیاکان شان سده ها در مهاجرت های بس گوناگون شرکت کرده بودند، بسیار دشوارتر از مردم مسکون است تا حق خود بر یک قلمرو مشخص را با دستاویز ساختن ریشه های عمیق تاریخی مسجل بسازند. از این رو، تنها امیدی که می ماند، یافتن جایی برای نیاکان، در میان باشندگان باستانی استپ های اورآسیا است. اما دانشمندان از زمانه های بسیار قدیم این لایه را  با هندواروپایی ها پیوند می زنند، که زمانی همچنین «آریایی ها» نامیده می شدند.

آوندها و گواهی های دانشمندان و پژوهشگران، همه به انبوهی از داوری های فرضی بر می گردند که استوار بر شواهد و مدارک غیر مستقیم، ساخت و سازه های پس منظرنگرانه و مفروضات معین(certain assumptions) اند و اگر چه امروز، این چنین فرضیه بر سنت نیرومندی تکیه می زند، و وزنین ترین فرضیه تصور می گردد، با این هم هنوز چونان یک فرضیه می ماند (یعنی فرضیه یی بیش نمی باشد)، و نکات جداگانه آن حتا در میان حامیان آن جرو بحث هایی را برمی انگیزد.

از این رو، [تورکی زبانان آسیای میانه-گ.] در پی آن اند که پس چرا فرض نکنیم که در میان باشندگان کوچ نشین و نیمه کوچ نشین باستان، کدامین گروه های تورکی زبان نبوده باشند؟ روشن است، اثبات چنین چیزی (یعنی یافتن گروه های تورکی زبان در میان توده های کوچ نشین ایرانی زبان جهان باستان) امری است محال و ناممکن. اما رد آن هم ممکن نمی باشد.[74]

افزون بر آن، به خوبی شناخته شده است که سر از اوایل سده های میانه، تورکی سازی گسترده ایرانی زبانان کوچی صورت گرفته بود. یعنی ایرانیان پیشین به گونه سیلی در جهان تورک ریختند. بنابراین، تورکی های کنونی، دلایل وزنینی در دست دارند تا بر آن پا بفشارند که در میان نیاکان شان «آریایی ها» (یعنی گویشوران زبان های باستانی ایرانی) هم بوده اند.[75]

دلیل دوم محبوبیت اکتساب «هویت آریایی» در میان تورکی زبانان، ارزش فرهنگی و تاریخی یی است، که «دوران استعمار» به مفهوم آریایی داده است. ادبیات استعماری و متعصب شوونیستی اروپایی «آریایی ها» را بهره مند از توانایی های رزمی بسیار بالا و شور و اشتیاق برای جهانگشایی ها، اراده سیاسی و توانایی دولت سازی، انرژی سازندگی و هنروری پرداز نمود است.

به چنین نیاکانی می توان بالید و ارزش دارد خود را به گونه یی به آنان آژند زد. شناخته شده است که دوره ساختن دولت ملی، سرشار و آگنده از دشواری های فزونشماری است که زدایش پیروزمندانه این دشواری ها نیازمندِ به هم فشردگی شیرازه ملی است. و به گونه یی که رهبران و اندیشه پردازان ملی از دیر باز درک کرده اند، چنین وحدتی نیاز به تکیه گاه و پشتیبانی اسطوره جذاب تاریخی دارد که برانگیزنده تخیل و سازنده حالت کشش عاطفی احساسی به وجد آورنده جذبات و اراده به پیروزی باشد. بنابراین، نماد و الگوی نیاکان کبیر، همیشه چونانِ یار وفادار ناسیونالیست های طیف ها و نحله های رنگارنگ بوده است.

سوم، نماد و الگوی «آریایی ها»، که بر جهان مدرن غربی «لنگر» افکنده و با هویت آن پیوند خورده است، اجازه می دهد تا خود را با تمدن مدرن همگون ساخت و از نماد و الگوی «آسیایی» که در دوره شوروی بار منفی یافته بود (نادار، آلوده، بیمار، نامتمدن و...)، فاصله گرفت. شایان توجه است که چنین چیزی اصلا به آن مزاحمت نمی کند که در میان نوادگان آریاییان» بتوان کسانی دارای گرایش های غربی ستیزانه را هم یافت. آخر، نماد و الگوی «آریایی ها» آرمان انتزاعی «تمدن» را به چالش بازنگری (استیناف) می کشاند. در حالی که تمایلات ضد غربی در برابر صفات بس مشخص و یا اقدامات سیاسی که از سوی غرب مدرن بر می خیزد، هدف گرفته شده است. افزون بر این، به چنین نمادی از «آریایی ها» درست بیشتر برای بهره برداری و مصرف داخلی نیاز است.

... و سرانجام، چهارم، نماد یا الگوی «آریایی ها» می تواند به گونه پراگماتیک هم مورد بهره برداری قرار گیرد: یعنی برای برپایی پیوندهای بازرگانی هم با غرب و هم با روسیه (و یا حتا هم ایران) چونان پشتوانه به کار رود. برای این کار، لفاظی های سیاسی دولتمردان و دیپلمات ها می تواند با اشاره به داشتن «نیاکان مشترک» و یا «ریشه های تاریخی مشترک» تکیه بزند که به گونه یی که انتظار می رود، در نزد شرکا احساس همپیوندی و خویشاوندی را بر می انگیزد.

با داوری از روی نمادِ آورده شده، تعامل میان «آریایی ها» و «تورک ها» را می توان با سه شیوه مختلف نشان داد:

نخست، می توان نیاکان قدیم را «آریایی» جا زد و آنان را در برابر «اشغالگران تورک» قرار داد. در این مورد، تاکید بر فاکتور زبانی می گردد. در این حال، «آریاییان» چونانِ دارندگان فرهنگ برتر و متعالی پرداز می گردند و «تورکان» به عنوان «وحشی های بیگانه» درهم شکنندگان و ویرانگران تمدن های بزرگ. این چنین نماد و الگو از «تورکان وحشی» را می توان چیزی همانند به «تیوری آلبانی» در آذربایجان پنداشت که برخی از اندیشمندان (انتلکتوئل ها) در ترکمنستان با آن همنوا اند.[76] در هر دو مورد، میل به تملک و غصب میراث سیاسی و فرهنگی جمعیت باستانی مسکون به مشاهده می رسد و برای این کار بایسته است تا از نماد «وحشی ها» فاصله گرفت و دوری جست.

دوم، می توان آریایی ها را چونانِ مردمان تورکی زبان نمایاند. این رویکرد از سوی رویزیونیست ها (بازبینی خواهان) به کار می رود که تلاش می ورزند تا به نیاکان خود شکوه و جلال «آریایی» ببخشند، آن هم بی آن که از ارثیه زبانی شان چشم بپوشند. [یعنی آریاییان را تورکی زبان جا بزنند. مانند روشی که اکادمیسین عسکرف در تاشکنت پیش گرفته است-گ]. افزون بر این، در چنین رفتاری می توان پاسخی را به ادعاهایی همسایگانی دید که به ریشه های آریایی خود می بالند، و تورکان را «وحشی» می خوانند.

در عین حال، به همین رویکرد دومی، کشورهای مولتی اتنیک (کثیرالمله) قزاقستان و ازبیکستان که به دنبال ادغام اقلیت های تباری در یک جامعه همگون اند (قزاقستان، با اقلیت روسی بزرگ و ازبیکستان با اقلیت تاجیکی آن) گراییده اند.

سوم، «آریاییان» را می توان رو در روی «تورک ها» گذاشت، اما در یک زمینه وارونه، که در آن، نیاکان چونانِ «تورکان»ی به تصویر کشیده شوند که پیوسته دست اندر کار دفع یورش های «آریایی ها» بوده اند! در این جا، «آریایی ها» چونانِ مهاجمان خشن، استعمارگران و استثمارگران نمایانده می شوند و چنین رویکردی را می توان در شالوده ایدئولوژی استعمارستیزانه یی که بتواند جامعه را یکپارچه بسازد، گذاشت. در ازبیکستان درست به همین رویکرد پناه آورده اند.

در عین زمان، این تنها نویسندگان تورکی زبان نیستند که شیفته و مفتون نماد «آریایی» شده اند. دامنه گرویدگی به «نیاکان آریایی» در محیط تورکی، به خاطره رویارویی با دو طرح دیگر «آریایی» سایه افکنده و پهن تر گردیده است- یک طرح در تاجیکستان و طرح دیگری در روسیه که با پویایی از سوی شماری از نویسندگان روسی ترویج داده می شود.

تاجیک ها که با دشواری فراوان، به ایجاد کشوری برای خود در بافتار شوروی دست یافته بودند،  از دیر باز، خود را فراموش شده و به حاشیه رانده شده و به عنوان توده یی که مورد بی مهری قرار گرفته است، احساس می کنند. زیرا در دوره خط کشی ها و مرزبندی های ملی سال 1920 آبادترین و بارورترین زمین ها به ازبیکستان واگذار گردیده بود.[77]

در ازبیکستان، چندین دهه آزگار است که مشی تورکی زبان ساختن تاجیک ها پیش گرفته شده است و آن چه را که تاجیک ها چونانِ میراث تاریخی خود به شمار می برند، به جای نادیده گرفتن و مردود شمردن، کنون از آنِ ازبیک ها گردانیده اند. بنابراین، امروزه اندیشمندان تاجیک نه تنها از غصب زمین ها، بل نیز تاراج ارثیه فرهنگی تاجیکی از سوی ازبیک ها خشمگین اند.

تاجیک ها می کوشند با این «روح آریایی» در برابر ازبیک ها بیستند و بر پیوند خویش با نژاد «آریایی» (اروپاییدی) تاکید می ورزند و با این کار، دیوار ستبری میان خود و ازبیک ها، که تاجیک ها ایشان را متعلق به نژاد دیگری می پندارند، برپا نمایند.

در اوایل دهه 2000، کیان این روند را مقامات دولتی تاجیکستان که در پی مبدل ساختن «آریایسم» چونان ایده ملی تاجیک ها بودند، در دست گرفتند. در سال 2006، در تاجیکستان با شکوه تمام، سال تمدن آریایی» را جشن گرفتند که به باور رییس جمهور امام علی رحمان، می بایستی به همپیمانی  ملت بینجامد.

الگوی آریایی ها، چونانِ «نیاکان فرهنگی»، جایگاه استواری در کتاب هاسی درسی نو تاریخ چاپ شده در تاجیکستان یافته است. در این کتاب ها، تاجیک ها آریایی خوانده می شوند و با آن که دوره سامانیان- «عصر زرین» دولتداری تاجیک ها شمرده می شود، در کتاب های درسی پیوسته، پیوند گسست ناپذیر نیاکان تاجیک ها با تمدن قدیمی تر پارسی (مانند ساسانی و...) یادآوری می شود. گذشته از این ها، ریشه های تاجیک ها در میان سغدیان باستان جستجو می شود. این دولت باستانی، برای تاجیک های کنونی به آن پیمانه مهم می باشد که با توجه به آن، به سال 1999 ناحیه لنین آباد پیشین (خجند) به سغد تغییر نام داده شد.

به نوبه خود، ایده «تمدن سلاوی-آریایی» در روسیه هم از محبویت خاصی برخوردار است. رادیکال های روسیه با تمجید و تحسین به تحقیقات تازه علمی می نگرند و هندواروپایی های قدیم را با «آریایی ها» و «سلاوی ها» یکی می پندارند. برای آن ها چنین چیزی به معنای مشروعیت بخشیدن حق روس ها در استیلای گستره سراسر اورآسیا می باشد که این کانسپت گستره پهناور اروآسیا را میهن نیایی اصلی شان معرفی می نماید.[78]

در واقع، سرآغاز کاوش ها در باره «تمدن نامنهاد «سلاوی- آریایی» را باستان شناسان چلیابینسک که کتگوری نوی از آثار تاریخی میانه عصر برنز را در منطقه استپ اورال جنوبی کشف کردند، نهادند. آن ها با بسنده نکردن به کشف شهرک آرکاییم  Arkaim ، این شهرک را چونانِ چیزی نمانده  باستانی ترین شهر جهان- مرکز «تمدن آریایی» که گویا به اورآسیا « فرهنگ والای» را هدیه داده بود، معرفی کردند.[79]

شهرک باستانی ارکاییم، «ایده های نوآورانه» دیگری را هم مدیون همین باستان شناسان است که بر اساس آن، در این جاها، پیامبر زرتشت به دنیا آمد و یا دست کم به موعظه می پرداخت. ایده سوم، که باز هم مسوول آن همین گونه، باستان شناسان بومی اند، یکی پنداشتن آریایی ها با نیاکان سلاوها و به این ترتیب روس ها است .چنین نسخه پیچی رمانتیک از گذشته های دور، با پویایی از سوی رسانه های گروهی در میان مردم تبلیغ می گردد و در ده – پانزده سال اخیر در اوچرک های منطقه یی در باره تاریخ اورال رخنه نموده و جا باز نموده است. 

در استان چیلیابینسک و باشقورتستان بازدید از شهرک باستانی ارکاییم در برنامه های سفرهای آموزشی دبستان ها گنجانیده شده است. در کتاب های شماری از نویسندگان، آریایی ها چونانِ جهانگشایان پیروزمند و به ارمغان آورندگان فرهنگ ها که دست به مهاجرت های دور و داراز یازیده بودند و نیز سازندگان تمدن های سترگ که فرهنگ  و تمدن خود را به سراسر اروآسیا از «خاور میانه تا سیبیری و هند» آورند،  نمایانده می شوند.[80]  

در عین زمان، روزنامه نگاران مفهوم آریایی ها را توضیح نمی دهند. اما از نوشته های آنان خواننده در می یابد که از پیوند زناشویی یک بانوی هندی و یک جوان روسی، بی چون و چرا «آریایی پاکنهاد» به جهان می آید.[81] با این هم، از مقالات چاپ شده نمی توان دریافت که آیا اورال جنوبی زایشگاه و خاستگاه نوع بشر بوده است، پیدایشگاه نژاد سپید پوست، یا تنها زادگاه توده های روسیه و یا  هم تنها  میهن نیایی سلاوی ها و تورکان.[82] آفریدن چنین سردرگمی ها و بردن خوانندگان به بیراهه و کژراهه، برای ژورنالیست ها، پشیزی ارزش ندارد،. برای آن ها بسیار مهم است تا پیوسته خبرهای شگفتی برانگیز و رنگین و پرهنگامه پخش کنند و برای هر ذوق و ذایقه یی نوشته یی پیشکش نمایند [(به قول معروف از هر چمن سمنی)-گ.]    

روشن است، «دستاوردهای درخشان! باستان شناسی آریایی» واکنش تند منفی «جهان ترک»[83]را بر می انگیزد. چنین چیزی زمینه را برای پررنگ شدن نسخه پان ترکیستی «تورکی سازی» گذشته باستانی استپ های اورآسیا، و نیز «تورکی زبان سازی» نیاکانی را که در اعصار برنز و آهن در این استپ ها زندگی می کردند!، فراهم می گرداند. این گونه، این «نیاکان»، دیگر نه آریایی، بل که تورکی «می نمایند». چنین دیدگاه هایی، از سوی برخی از دانشمندان دارای خاستگاه تورکی هنوز در سال های دهه های 1970-1980 آغاز به زایش نمودند- چیزی که به «شگوفایی» پان تورکیسم در دهه های پس از فروپاشی شوروی انجامید.[84] 

یکی از بزرگترین مهره ها در این گیر ودار [بخشیدن هویت و زبان تورکی برای نیاکان آریایی-گ] ذکی یف– زبان شناس تاتاری است. او، هنوز در سال های دهه 1970 تلاش ورزیده بود نه تنها تورکی زبان بودن همه توده های کوچی اوایل عصر آهن (تخاری ها، اسکیت ها، سکایی ها، سارمات ها، آلن ها و...) را ثابت بسازد، بل که تاریخ پیدایش زبان تورکی را به اواخر عهد دیرینه سنگی (20-30 هزار سال پیش) پس ببرد.[85] از شهکارهای او، یکی هم این که «آریایی ها» را به «تورکان» مبدل نمود، با این پنداشت که با چنین شگردی، نقش برازنده یی در مبارزه با تیوری نژادی بازی می کند.[86] 

ن. آ. مجیدف- باستان شناس ارشد باشقیری، نیز هنوز در سال های دهه 1970 فرضیه یی را مطرح  ساخت در باره پدیدآیی تورک ها در ماورای جنوبی در اوایل عهد برنز.[87] سپس، او، سر از اوایل سال های دهه 1990، تلاش ورزید تا به کوچروان قدیمی (سکایی ها و ماساگیت ها)ی باشنده قزاقستان، و آسیای میانه هویت تورکی ببخشد و آن ها را تورکی زبان وانمود نماید.[88] 

این نسخه، به گونه منظم در آن فصل های کتاب درسی تاریخ باشقیرستان که او برای دانش آموزان دبستان ها نوشته است، ارائه گردیده است. شایان یادآوری است که هرگاه او، به سال 1991 بخش اصلی قبایل سکایی و ماساگیتی را ایرانی زبان می خواند، و چنین گمان می زند که در میان آن ها قبایل تورکی زبان هم دیده می شدند؛ در چاپ های بعدی این کتابواره ها، دیگر همه سکایی ها و یا بخش چشمگیر آن ها تورکی زبان شده بودند.[89] این در حالی است که هیچگونه مدارک  و شواهد تازه یی که چنین بازتفسیری را مدلل کنند، به چشم نمی خورند.

به سال های 1960- 1970، آ. س. امان ژولف (امان گل اف)- زبان شناس قزاق؛ تلاش ورزید برخی از تصاویر و اشیای به دست آمده از یک سایت باستانی سکایی در حوضه رود ارتیش را چونانِ نوشته های «طلسمی» تورکی تفسیر نماید.[90] شایان یادآوری است که در همان هنگام، کارشناسان لنینگراد، نادرستی و ناسخته بودن تفسیرهای وی را بیان و رد نمودند.[91] با این هم، پسان ها، درست بر پایه همین رمزگشایی های بحث برانگیز، آن گروه از نویسندگان تورکی استناد جستند که می کوشیدند تا سکایی ها را تورکی زبان بنمایانند. [92] 

... و اما، شگفتی برانگیز ترین و خارق العاده ترین نسخه اتنوژنیز تورکی را، اولژاس سلیمانوف- سخنور و رجل اجتماعی سرشناس قزاق ارائه می دهد. او اصلا به گذشته هند و اروپایی کاری ندارد. زیرا به چنین گذشته یی نیاز ندارد. چون گذشته باستانی تورک ها را او بارها برازنده تر و برتر و شکوهنده تر و والاتر از گذشته باستانی هندواروپاییان می پندارد. 

به پنداشت او، تورک ها پیش از سومری ها در بین النهرین می زیستند که بر فرهنگ و زبان سومریان تاثیر گذاشتند. به ویژه، آنان را با نگارش آشنا نمودند و به ایشان رسم الخط آموختند!. تورک ها سه هزار سال پیش از امروز صاحب دولت بودند و قدیمی ترین الفبای جهان را آفریدند. افزون بر این، تورک ها همراه با نیاکان سرخپوستان امریکایی درگشودن قاره امریکا شرکت داشتند.

 سلیمانف، هیچ گونه شک و تردیدی در تورکی بودن سکایی ها ندارد. در این حال، او هیچ نیازی به شواهد و مدارک باستان شناسی و منابع مکتوب باستانی نمی بیند.[93]

در کتاب درسی در باره تاریخ قزاقستان برای کلاس ششم، آرکاییم در مرز میان قزاقستان و روسیه قرار دارد و «شهرستان باستانی»[94] خوانده می شود. اما در کتاب درسی تاریخ برای کلاس دهم دیگر در گستره کشور قزاقستان جا داده می شود.[95] در میان پژوهشگران تورکی تلاش هایی به مشاهده می رسد تا باشندگان ارکاییم را تورکی زبان جا بزنند.[96] 

چندی پیش، کتابی از این دست در قزاقستان به چاپ رسید. نویسنده آن با ستایش از نیاکان تورکان، اختراع تیر و کمان، اهلی کردن همه انواع چارپایان، اختراع سفال و متالورژی، ساختن شهرهای باستانی، انقلاب در امور رزمی، تدوین «اوستا»، معرفی ادیان جهانی و بالاتر از همه، مسیحیت را  دستاورد آنان خوانده است. حتا چلیپای (صلیب) تیپیک سلتی را برگرفته از آیین تنگریانی (Tengrian) دانسته است.

همه این ها به کنار، سلیمانف، با اصرار بر مصنوعی بودن ساخت و ساز خانواده زبان های هند و اروپایی، می کوشد تا ثابت کند که تورک ها و ایرانی ها (آریایی ها) دارای منشای مشترک اند. اما در این حال، پا می فشارد که همانا این تورک ها بوده اند که بر آریایی ها نفوذ فرهنگی اعمال کرده اند، نه برعکس. در فرجام، نویسنده اعلام می دارد که تورک ها 20-30 هزار سال پیش در گوشه های مختلف اورآسیا با نام های مختلف زندگی می کردند و تأثیر نیرومندی بر فرهنگ و زبان های خانواده هند و اروپایی بر جا گذاشتند.[97]

گفتنی است که این کتاب [با این همه آشفته گویی-گ.]، چونان «یک اثر علمی» منتشر شد. در این حال، هیچ یک از نهادهای علمی قزاقستان یارای آن را نداشت تا آن را از آدرس خود چاپ کند. بر کتاب هیچ تقریظ علمی یی هم نگاشته نشد. با این هم، شماری از کارمندان دانشگاه ملی اروآسیایی سفارش نامه یی برای چاپ آن نوشته بودند که خود گواه بر آن است که چنین دیدگاه هایی در میان بخشی از نخبگان علمی قزاق هوادارانی دارد.

به سخن دیگر، ظهور کشورهای نو در قزاقستان و آسیای مرکزی، همراه با تمایل به ساختن اسطوره های ملی خود است که مهم ترین سازه آن- روایت در باره نیاکان کبیر است. همان گونه که بارها در دیگر مناطق جهان دیده شده است، چنین روایتی مطابق الگوی استعماری آشنا آراسته می شود، اما جای قهرمان اصلی داستان در آن به توده «گزین» («برگزیده») بومی داده می شود. این توده برگزیده رسالت دارد چنان تبارز نماید که «استعمارگران» پیشین را بشرماند، ادعاهای آنان مبنی بر داشتن «رسالت تمدنی» [(متمدن ساختن توده های وحشی)-گ.] را بی ارزش جلوه دهد و توانمندی خود را در آفرینندگی سیاسی و فرهنگی ثابت بسازد و در نتیجه حق خود به توسعه مستقل را توجیه نماید.

نکته شایان توجه این دگردیسی، همچنین یافتن نیاکان «آبرومند» است که در میان آن ها آریایی ها هم به چشم می خورند. اما در این جا دو استراتیژی صدوهشتاد درجه رو در هم دیده می شود:

 یکی آریایی ها را نیاکان خود اعلام می دارد و در پی غصب میراث آن ها برای خود می باشد. این گونه، آریایی ها بایستی به انجام رسالت خود در این نقش ادامه بدهند. اما به هیچ رو، نه به عنوان فاتحان و باداران، بل که در سیمای نیاکان خودی. این که این آریایی ها در سیمای خودکامگان، به هژمونی ادامه می دهند، چه باک! چنین چیزی برای «بافندگان و پیچانندگان» این نسخه اصلا ارزشی ندارد. این گونه، زندگی نو الگوی تاریخی پیشین را باز می یابد که در آن تنها قهرمانان تغییر می یابند و جا عوض می کنند.

نسخه دیگر، برعکس، میراث آریایی را به عنوان یک ارثیه کم ارزش که با دستاوردهای نیاکان خود شان به هیچ رو هماورد و هموزن و همتراز نیست؛ بیخی رد می کند و اصلا نادیده می گیرد. در این قرینه (کانتکست) نه آریایی ها، بل کسانی که اسطوره پیشین استعماری آنان را چونان توده های شکست خورده به تصویر می کشید (تورک ها)، نقش تمدن سازان را بازی می کنند. این گونه، «عدالت تاریخی» مورد نیاز بسیج نیروهای ملی برای ساختن دولت خودی اعاده می گردد.[98]

نام

دیدگاه

جای حرف دارید.

شمارۀ رَمز را وارد کنید. اگر زمان اعتبارش تمام شد، لطفا صفحه را تازه (Refresh) کنید و شمارۀ نو را وارد کنید.