برای منتقد شدن عقده مندی کافی نیست

٢٣ جدی (دی) ١٣٩٠

قدرمجموعه ی گل مرغ سحر داند وبس

که نه هر کو ورقی خواند معانی دانست

هرچند علی الاجمال مواردی از زیسنامه ی من در پشت کتابم بازتاب نیافته است ،اما به دلیل عقده نویسی تنی چند از منتقد نماها نیازی به بیان  آن احساس می کنم و آن را با شما شریک می سازم:من به روز 13عقرب 1365 درپشاورپاکستان به دنیا آمدم.بعدها دست تقدیرمرابه جرم وکابل وباز دوباره  به بهارک بدخشانم کشانید وهم اکنون دراین جا زندگی می کنم - جایکه همیشه به فرهنگی بودنش فخر می کردم ؛اما دریغ که بی جا می اندیشیدم وازفرهنگ به قهقرا رفته اش بی خبربودم.

وقتی درمتن یک قضیه داخل می شوی می بینی که چقدرچیزهابرایت تازه است.این چیزها گاهی به تجارب انسان می افزاید.به هرحال نخستین کتابم ازنشانی انجمن قلم افغانستان نشر شد دقیقن تا شعری می خواهی بگویی ناتوان میشوی این خود شعر است که درآمدنش به دروازه ی ذهن ایجادگر؛ نمی کوبد.به اینمعنا که ناخواسته می آیدوحتا تمام شدنش به دست انسان نیست گاه گاهی خنده های مسخره آمیزی بعضی ها راتحمل می کردم که می گفتند وقتی غزل گفته نمی تواند پناه می برد به شعرسپید؛اما چرا آدم دربعضی مواردپاسخ گو باشد؟ البته نه درمقابل انسان های که سرشان به تن شان می ارزد وادبیات بلدهستند.آدم هایی که خود رسالت شان را درقبال مسلک شان فراموش کرده اند,درحیرتم آوردند که چی پاسخی به آنها داشته باشم، چراباید اصلن پاسخ نوشت برای کسانی که تعهدی به ادبیات، فرهنگ و سرنوشت به گرو ندانم گرایی های باقی مانده شان ندارند، هنوز که هنوزاست درشناخت شعر به "کلمات آخرآن ماننده" ازشمس قیس و درنقد نویسی به براهنی تکیه می کنند- کسانی که ملکه ذهن شان در زیبایی شناسی غزل هنوز دهان نقطه، میان موی، گیسوی کمند....است.در جغرافیایی که قلم برداشتن جنس من برای مردان ازین دست هنوزحساسیت بر انگیزاست، دگم اندیشانش منتقد شمرده می شوند و به خویشتن حق می دهند که از جایگاه منتقد سخن سردهند، کاش این ها نقد ادبی را می دانستند و مشخص می کردند که ا شیوه های عدیدۀ نقد ازکدام یک معیار گزینی نموده و به سراغ اثری می روند، کاش تری ایگلتون، رنه ولک، رایش رانیتسکی و دیگران هم در مغزاین منتقدان ما جایی می داشتند؛اما دریغ که دراین جغرافیا چراگفتن رسم نیست. شاید به دلیل بافت اجتماعی موجود سربزیروخموش بودن به شیوۀ غالب زنده گی مبدل شده است وهرکسی اگراعتراضی درهر صورتی سردهد به لادینی متهم می شود.

این پیش زمینه رابرای این نوشته ام که بعضی ها هم دربدخشان وهم درکابل که باوردارند درجهان تنها یک راه برای رسیدن به خدا وجود دارد و آن هم در اختیارآنهاست، دیگران یا باید مانند آنها بیندیشند و یا تازیانۀ خشم آن ها را بر سر و روی  خویش تحمل کنند،حکم تکفیرم راصادر کردند.گرچه نمی خواستم چیزی بنویسم خاصتن برای بدخشی ها چون به عنوان یک بدخشانی اصیل خجالت کشیدم به قول معروف"بالاتف کنی برویت می ریزد".اما دیدم که اگرننویسم چنین می پندارند که دربرابردیدگاه های های این ها تسلیم شده ام وحرفی برای گفتن ندارم .نه!هرگز چنین نیست  ومی خواهم کتبی ازحضورم درجامعه ی فرهنگی وادبی افغانستان یک باردیگرتاکیدکنم. من رسالتم رادر قبال جامعه ومسلکم وانسان بودنم دقیق می فهمم. می آیم روی قضاوت آن های که مسایل اسلامی را مطرح کردندونشانی بی بی خدیجه وعایشه ودیگران رابرایم دادند می خواهم بگویم که آقای محترم نه دین راتا این حد محدود کنید ونه ادبیات را.یا یک جناب دیگرنیز فکرکرده که باگذاشتن تخلص قاری زاده عالم دین می شود یا با خواندن تنها کتاب رضابراهنی می توانی ادبیات بفهمی.راستی شما چه تعریفی ازفیمینسم وشعراروتیک دارید؟ یا چقدربا ادبیات معاصرافغانستان وجهان آشنا هستید 

من تنها دغدغه های ذهنی خود را نسبت به پدیده ها و مناسبات اجتماعی سنگ شده این سرزمین بیان کرده ام که این دغدغه ها در ذهن همۀ مسلمانان علی العموم و به ویژه علما، فقها و مشایخ وجود داشته و هرازگاهی در آثار آنان مجال ظهور یافته است که مروری بر آثار ابنعربی و شیخ اشراق و دیگران افق دید شمارا باز ترخواهد نمود، به قول مولوی حتمن این اختلاف ازنظرگاه است، این سختگیری و تعصب راکه مولوی  نشان خامی می داند فروگذارید و پس ازآن دست کم اثری رانقد کنید والا اگربا این پیش زمینه وارد فضای نقد شوید، شما سودا زده اید، یا همانی که پری تعصب و سختگیری بر اوغالب شده و وصف مردمی از وی فرارفته بعد زبان می کشایید به آسمان وریسمان کردنها.

  من به "اسلام وهرملت مسلمان "خاصتن افغانستان حرمت فراوان قایل ام، می خواهم واضح تر بگویم که از هرمسلمان مثل این ها مسلمان ترم اخلاق شرافت وانسانیت برایم با ارزش تر ازهرمساله ی دیگر است وباز اسلام به این اندازه محدود نیست که درپس چادر من یا "چادری"یک خواهردیگر بدخشانی باشد .چه تضمین وجود دارد که اخلاق واسلام درزیرچادری چقدرمحفوظ است ؟اگراسلام این قدرمحدود و بسته باشد فکرمی کنم اسلام به مفهوم إناالدین عندالله الاسلام نمیشود وخصیصۀ فرامرزی بودنش زیر سوال میرود. یامن چگونه می توانم ازاسلام روی بگردانم،اسلام که برایم حق نفس کشیدن داد زندگی بخشید وبه عنوان انسان،همنوع مرا تاقرن 21 رساند.

یک مساله شرم آور دیگر که یاد کردنش صورت آدم را از شرم سرخ می سازد، و آن اینکه:من دربهارک زندگی می کنم جغرافیایی که واقعن دیدنش رویایی می سازد آدم را.درین جغرافیایی به زیبای بهشت خداآدم های هستند که ظاهرن درقرن 21 نفس میکشند اما فکر آنها مثل کاراکتر داستان خشم و هیاهو اثر ویلیام فالکنردرسه سالگی باقی مانده و به سطح انسان دورۀ ارکئوزویک و نئاندرتال می اندیشند. البته درکل آدم های این جا را نمی گویم .هستند آدم های که می فهمند وحتا بسیارزیاد می فهمند ودرک بالای دارند.این قلم متوجه آدم های فاضل و دانشمند این سرزمین نیست،من به بزرگی و دانش آنان فراوان احترام قایلم. و ازآنان میخواهم درسرزمینی که به دوره جهالت عرب ماننده است تنهایم نگذارند بیایم به اصلی موضوع که کتاب است از طرح پشتی تاعنوان ومحتوای کتاب به بحث بسیار گسترده نیازاست، وازتوان این نوشتار نمی آید، بحث نمایند و کاستی های کتاب را بنمایانند و مدعیان نقد نویسی را نیز راه نقد نویسی نشان دهند؛ اما اینک با این حرف ها خلاصه می کنم که کتاب فراسوی بدنامی باتمام کاستی های که دارد بازهم ازهضم این آدم نفهم با لاست بسیار زمان نیازاست که درست خواندن آنرا بلد شود. چه برسدبه  تجزیه وتحلیل ومفهوم برداشت آن. وخودم از سرنوشت که دارم وتقدیر که خدا نصیبم کرده است راضی هستم وازخداوند می خواهم که این گونه آدم ها را به راه راست  هدایت کند و خدا خود آنها را بفهماند .

کریمه شبرنگ

بهارک بدخشان  

نام

دیدگاه

جای حرف دارید.

شمارۀ رَمز را وارد کنید. اگر زمان اعتبارش تمام شد، لطفا صفحه را تازه (Refresh) کنید و شمارۀ نو را وارد کنید.