اهمیت حیاتی واقتصادی راه میان فیض اباد- سنکینانگ مستقمیما بستگی دارد به موقعیت مهم جغرافیایی افغانستان با داشتن منابع طبعی دست ناخورده ورشد سرسام آور صنعت چین وضروت ایجاد راه های تجارتی کوتاه ومتعدد که چین را به کشور های اسیای مرکزی ، اسیای جنوبی ،خلیج فارس وکشور های عربی وصل  نماید.

جمهوری مردم چین دارای بزرگترین اقتصاد درآسیا ودومین غول اقتصادی جهان است که از بحران اقتصادی جهان به آسانی عبور ورشد هشت درصدی سالانه خود را نیز حفظ نموده است این کشور ضرورت جدی به منابع طبعی ومواد خام کشورهای جهان بویژه کشور های منطقه دارد.

قرار گذارش دفتر بانک جهانی در چین پیش بینی می شود سرعت رشد اقتصادی چین در سال 2009 میلادی به 8.4 درصد بود ودر سال 2010  به 8.7 درصد برسد.(1)

عوامل محرک چین به سرمایه گذاری در افغانستان:

اول: منابع طبعی دست ناخورده افغانستان یکی از عوامل به حساب میرود که علاوه از چین تعدادی زیادی از کشور های جهان نیز به آن چشم دوخته اند.

درحال حاضرچین با برنده شدن پروژه سه ونیم ملیارد دالری(مس عینک)بررقبای امریکایی،اروپایی ومنطقه ای خود پیشی گرفته است اما مهم ترین چالش در برابر رهبری حکومت و قوای بین المللی تامین امنیت وآغاز کار این پروژه بزرگ است.

دوم:  چین از مهم ترین کشور های صنعتی جهان وصادر کننده اقلام تجارتی به حساب میرود ،صادرات این کشور به تمام قاره های دنیا روبه افزایش است واین کشور در صدد یافتن کوتاه ترین وارزانترین راه برای صادرات خویش میباشد ،افغانستان یکی کوتاه ترین راه ها برای صادرات چین به کشور های اسیای مرکزی ، جنوب آسیا،ایران وکشوهای عربی است.

سوم: کشور های صنعتی به ویژه چین دومین اقتصاد بزرگ جهان به مواد سوخت ومواد خام نیاز مبرم دارند در سال های اخیر چینایی ها در صدد یافتن سوخت برای آینده خویش اند ،حمایت چین از ایران نیز ریشه درهمین راهبرد چین دارد ،چینایی ها میتوانند با احداث راه (سینکیانگ-فیض آباد) علاوه بر ترانزیت کالا ومال التجاره خود به کشور های متذکره از کوتاه ترین راه مواد سوخت خود را از کشور های ایران ،ترکمنستان ودیگر کشور های اسیای مرکزی تامین کنند.

چهارم: رشد روابط اقتصادی میتواند مبنای مهمی باشد بر تقویت روابط سیاسی وارتقای پیشرفت اقتصادی وصنعتی افغانستان وبدست آوردن منافع بیشتر چین در نتیجه در یک همگرایی منطقه ای افغانستان میتواند به تقویت روابط سیاسی و اقتصادی خویش بپردازد. افغانستان اکنون به حیث مهمان در کنفرانس شانگهای شرکت می نماید اقدامات بعدی جین موضوع عضویت افغانستان درین سازمان مطرح  وتقویت خواهد کرد .

پنچم: حضور پر رنگ تکنالوژی چینی در زراعت وانرژی وزیر بنا های راه سازی وخانه سازی موثر بوده ونسبت به تکنالوژی غربی ارزان بوده ومیتواند بر رونق زراعت وپیشرفت صتعتی بانجامد وافغانستان را از وابستگی اقتصادی ومحدودیت های زیاد بازدارنده ای توسعه ای کمک کند وبر پیشرفت زراعت وتاسیس بند های انرژی آبی کشور سرعت ببخشد.

عوامل باز دارند کم توجه ای چین به افغانستان:

اول: چین از حضور نظامی امریکا در افغانستان ویکه تازی های آن کشور به شدت ناراض است ومسایل افغانستان را به دقت تحت نظر دارد.ومنحیث برترین قدرت اقتصادی ونظامی آسیا حق کشورش میداند تا نقش ملموس در موضوع همسایگان خویش داشته باشد. آیادولتمردان افغانستان قادر خواهند بود با حفظ رابط راهبردی با آیالات متحده آمریکا وغرب بر توسعه روابط خویش با کشور های همسایه ومنطقه بپردازند؟

دوم: چین وامریکا از متحدین راهبردی منطقه ای پاکستان میباشند، بابوجود آمدن طالبان و حمایت مستقیم حکومت پاکستان  ازین گروه ،چینایی ها سکوت نرم اختیار نمودند اما با یکجا شدن اویغور ها چینایی به صفوف طالبان والقاعده این سکوت درهم شکسته شده به خشم حکومت چین انجامید و به شدت به سرکوب اویغور در آستان سیکینانگ پرداخت ،گفته میشود تا هنوز تعدادی از جدایی طلبان چینایی در کنار طالبان والقاعده قرار دارند با توجه به موجودیت شوری رهبری طالبان در کویته وحمایت سازمان ای اس ای ازین گروه، روابط سیاسی پاکستان با چین را از تحرک باز داشته بود اما انکشاف روابط هند وستان با امریکا دارد روابط دوکشور(چین وپاکستان) را دوباره متحرک میسازد.

پاکستانی ها به هیچ صورت نمیخواهد که دولت افغانستان بر بحران موجود فایق آمده و به توسعه اقتصادی وتقویت روابط سیاسی مستقل با کشورها همسایه وجهان بپردازند به ویژه تاسیس راه مستقل (سیکینانگ-فیض آباد) به ضرر اقتصادی پاکستان می انجامد ملیون ها دالر تکس گمرگی پاکستان از مال التجاره افغانستان قطع میگردد واین منافع مستقیما به افغانستان تعلق خواهد گرفت.

پاکستانی ها همان قسمیکه میخواهد حرف اول را در موضوع افغانستان به امریکا متحد منطقوی خود بگویند همچنان میخواهند که چین در مورد افغانستان با انها به مشوره بپردازد.اما دید شود حکومت چین درین مورد چه اقدامات روی دست خواهد گرفت. یکی از دلایل که میتواند موقف چین وپاکستان را در بسیاری از موارد نزدیک سازند دشمنی مشترک با هندوستان یعنی دومین قدرت آسیا است.

اما منافع اقتصادی چین در انکشاف روابط با کشور های جهان منجمله افغانستان میتواند نه بزرگی باشد به حکومت پاکستان، همه این موارد بستگی دارد به براقدامات موثرودپلوماسی فعال حکومت افغانستان که تا چه حد موفق خواهند شد تا به چین اطمینان بدهند که از خاک افغانستان ضرری متوجه آن کشور نخواهد بود.

سوم: چینایی های از ورد بنیاد گرایی وافراد مسلح (اویغورهای چینایی) مرتبط به گروه القاعده وطالبان نگران اند، اما آیااین نگرانی دراین حد میتواند باشد که از احداث راه مهمی که دارای منافع بلند مدت برای چین است از طریق افغانستان جلوگیر کند؟ این سوال را اقدامات آینده حکومت های چین وافغانستان جواب خواهد داد.

مبارزه مشترک علیه ترویزم وبنیادگرایی ،انکشاف روابط اقتصادی وتجارتی ،انکشاف روابط دوجانبه وچند جانبه میتواند براز بین بردن بنیادگرایی وقاچاق مواد مخدر کمک نماید. 

چهارم: مناطق مرتفع پامیر-سینکینایگ که با یخچال های مداوم پوشیده است ودر فصل زمستان تا پنجاه درجه زیر صفر سرد میباشد یکی از عمده ترین چالش ها برای احداث این جاده محسوب میگردد در صورتیکه چینایی ها مناطق مرتفع این راه را بعد از احداث بپوشانند امکان آمد وشد مداوم را برای وسایط ویا قطار های ترانسپورتی را آماده خواهد کرد ،حرف است که مقامات دوکشور بعد از سروی ونظر کارشناسانه میتوانند به اطلاع مردم ووسایل اطلاعات جمعی برسانند.

نگاهی به موقعیت مهم  راهبردی بدخشان و غفلت دولتمردان :

 ولایت بدخشان باکشورهای پاکستان،چین وتاجکستان مرز مشترک دارد این ولایت با تاجکستان علاوه از مرز مشترک ودارای سه بازار مشترک وپنج پل وگذرگاه رسمی است، این ولایت دارای منابع طبعی دست ناخورده بوده و57 درصد منابع آبی افغانستان را دارا است.

بدخشان که در شمال شرق افغانستان موقعیت دارد یکی از ولایات کوهستانی وصعب العبور است که دارای 44029 کیلومتر مربع مساحت میباشد وبا داشتن 29 واحد اداری بزرگترین ولایت افغانستان به حساب میرود که مورد کم لطفی، حتی بی لطفی حکومت های یک قرن اخیر افغانستان قرار دارد تا هنوز اکثریت مطلق بخشداری های (ولسوالی ها) این ولایت از داشتن راه محروم اند ،دانشگاه این ولایت به دلایل اعلام ناشده ای بسته شده و به اصطلاح بنام موسسه تحصلات عالی تنزیل یافت در حالیکه دانش اموزان وفریختگان این ولایت ده برابر ولایات است که حکومت فعلی در انها اقدام به تاسیس دانشگاه های جدید نموده است این قلم به هیج وجه مخالف تاسیس دانشگاه ها در هیچ نطقه ای کشورم نیستم اما به بستن دانشگاه بدخشان معترض و مخالفم .این عمل حکومت جفای بزرگی است درحق مردم علم پرور ولایت بدخشان. قرار اظهار یکی از نمایندگان مردم بدخشان  در شوری ملی با لاتر از صد مکتب درین ولایت درسال گذشته با وجود منظوری وتشکیل از وزارت معارف بودجه نداشتند ومکاتب غیر فعال فرزندان مردم بدون آموزش و معلمین بدون معاش بودند.

هر بار نمایندگان بدخشان با مسولین حکومت ملاقات نمودند در پهلوی مشکلات ناشی از راه های مواصلاتی موضوع دانشگاه بدخشان ومشکلات مکاتب نیز مطرح گردیده که حکومت تا اکنون به آنها نپرداخته است!!!

بدخشان از نظر پنهنای جغرافیایی ومناظر طبعی جایگاه مهمی را در سطح کشور دارا بوده  ودر گذشته ها یکی از مناطق مهم توریستی کشور بوداکنون با وجود امنیت خوب به این امر مهم توجه ای صورت نگرفته است اما شایان ذکر است که موسسه AKDNدربدخشان ها پروژه جلب توریست ها را داشت که با راه اندازی وتربیه تعدادی از مردم بدخشان در وادی پامیر وواخان وایجاد مهمانخانه ها صد ها تروریست به این ولایت جذب شده اند اما نگرانی عمومی امنیت در افغانستان باعث جلوگیری از ورد تور های بزرگ تروریستی  به این ولایت شده است.

 معادن دست ناخورده این ولایت مانند لعل ،لاجورد، زمرد، فیروزه،بیروج،گوگرد وطلا این ولایت را در محراق توجه قدرتمندان اقتصادی منطقه وجهان قرار خواهد داد.

طبق امار یک موسسه غیر دولتی جمعیت این ولایت بالاتر از یک ملیون نفر میرسد  که اکثریت باشندگان انرا تاجکان تشکیل میدهد که به زبان فارسی دری حرف میزنند، زیا نهای پامیری وازبکی نیز گویندگانی محدودی دارند.

 بلندترین قعله هندوکش که دارای7492مترارتفاع ازسطح بحراست بنام(نوشاخ)درپامیرافغانستان موقعیت دارد.

 اقدام ریس جمهوری افغانستان مبنی بر پیشنهاد راه مستقیم از سینکیایگ بر فیض آباد یکی از اقدامات مثبت ومهمی حکومت وی در مدت هشت سال گذشته است که بار اول توسط پروفیسور شهرانی معاون ریاست جمهوری وقت در سفری به چین مطرح گردیده بود که تا اکنون هیچ اقدام عملی از جانب چینایی ها بنا بر عوامل شمرده شده فوق صورت نگرفت است.